آشنایی با اختلالات چشم و لنزهای طبی

چشم پیچیده ترین ارگان بدن پس از مـغز اسـت و متـشکل از ۲ میـلیـون بـخش فـعال می باشد. چشم هـا قادر به پردازش ۳۶ هزار بیت اطلاعات در ساعت هستند. چشم هـــا قادر به تشخیص نـور شـمع از مسـافـت ۳۰ کیــلومتری در شرایط جـوی ایده آل میباشند- چشم در ۸۵ درصد کـــل اطـلاعـات مـغـز شـما سـهــیـم اسـت- ۶۵ درصد گذرگاههای مـنتهی به مغز را مورد استفاده قرار میدهد- در کل عمر شما حدود ۲۴ میلیون تصویر از جـهان را در اختیارتان قرار می دهـد- کره چشــم یک فرد بالغ ۲٫۵ سانتیمتر قطر دارد. هنگامی که به مطب چشم پزشکی وارد می گردیـد نخـسـتـین مــعاینه چشمها توسط SNELLEN (اسنلن، علائم E شکل که به اندازه ها و جهات مختلف چیده شده اند) بروی چشـــمهای شما انجام می گـیـرید. مـعــیار آن دارا بودن قدرت نمودار دید ۲۰/۲۰ است. این بدین مفهوم است که شما هنگامی که در فاصله ۲۰ فوتی از جسمی قرار میـــگرید قادر خواهید بود به همان وضوح آن جسم را مشاهده کنید که یک فرد با چشمـان نرمال و سالم میتواند. بنابراین دید نرمال ۲۰/۲۰ میباشد. حال اگر فردی دید چشمانش ۴۰/۲۰ باشد بدین مفهوم است که فرد وقتی چیزی را از فاصله ۲۰ فوتی به وضوح میبینید، فـرد با چشمان نرمال همان را از فاصله ۴۰ فوتی به وضوح می تـواند مشاهده کند. بـنابراین چشم فرد مذکور ضعیف میباشد. دید ۲۰۰/۲۰ کور تلقی میگردد. معادل متریک دید نرمال ۶/۶ میباشد. جالب است بدانید که دید عقاب ۲/۲۰ میباشد.

نحوه خواندن شماره عینک
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در نسخه عینک اعدادی مانند: -۱۸۰* ۱٫۰۰- ۲٫۰۰- را می توانید مشـاهـده کنید. اولـین عدد مربوط است به خطای انکساری کروی (نزدیک بینی و یا دور بینی ). اگـر عدد منفی باشد به این مفهوم است که چشم نزدیک بینی بوده و عدسی مقـعـر بـــرای اصــلاح آن نیاز است و اگر مثبت باشد چشم دوربین اسـت و بــرای اصـــلاح ان عدسی محدب نیاز میباشد. دومین عدد میزان آستیگماتیک بودن چشم را نشان می دهــد. ســـومین عدد جهت محور آستیگماتیک که نـور بـایـد انـکسـار یـابـد تـا اعـوجـاج قــرنیه را جبران کند. در نسخه چشم راسـت را بـا OD و چـشـم چـپ را بـــا OS و آستیگماتیسم را با DS=SPH مشخص می کنند.

آشنایی با لنزهای طبی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

لنزهای طبی عادی برای چشمان با شماره بالا منـــاسب
نیستند زیرا بسیار سنگین و قطور می بـاشند .بهتر است
ایـن گـونه افراد از لنزهای فشره HIGH-INDEX که نـازکـتـر و
سبکتر از لنزهای معمولی می بـاشـنـد استـفـــاده کنـنـد.
هـمچنین بهتر است لنزشان آسفریک (ASPHERIC) باشد.
این لنزها انحنای کمتری داشته و مسطح تر بنظر میرسند
هـمـچـنـین چـشمـانــتان از پشت عینک طبیعی تر به نـظر
می آیند.

لنـزهـای دو کـانـونی (BIFOCAL) و چـند کـانونی
(MULTIFOCAL) و تدریجی(PROGRESSIVE) نیز
در چشــمهایی که هم در مشاهده نزدیک و هم
دور دچار مشکل می باشند (مانند پیرچشمی)
مورد استفاده قرار می گیرند که دارای دو یا چند
کانون هستند و معمولا قسمت فوقانی عدسی
بــرای مشاهده دور و بخش تحتانی آن برای نزدیک طراحی شده است. لنزهای تدریجی نـــیز مزیتشان آن است کـه خـط متـمایـز کنـنـده در عـدسی وجود ندارد و کانون عدسی به تدریج و بصورت نامحسوس تغییر میکند.

نزدیک بینی (NEAR_SIGHTEDNESS=MYOPIA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

این گونه افراد اشیاء نزدیک را خوب میبینند اما
برای دیدن اجسام دور مشکل دارند. عــلت آن
از حـد نرمال کشیده تر بودن کره چشم است.
که سبب می گـردد پـرتـوهـای نـور بـه جـلـوی
شبکیه متمرکز گردند.این اختلال با عدسیهای
مـقــعر (کاو) قابل اصلاح می بـاشد. ( لنزهای
تماسی تمـــاسی و عمل جراحی نیز کارساز
است.)

دور بینی (FAR_SIGHTEDNESS=HYPEROPIA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ایـن گـونه افــراد دور را خوب میبینند اما برای
مشاهده اجسام نزدیک مشکل دارند. عــلت
آن از حـد نـرمـال کـوتـاه تـر بـودن کـره چشم
میــباشد که سبب می گردد پرتوهای نور در
پـشت شـبـکیه متـــمرکز گردند. ایــن اختلال
توسط عدسیهای محدب قابل اصلاح اسـت.
( لنزهای تماسی و عمل جراحی نیز کارساز
است.)

آستیگماتیسم (ASTIGMATISM)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

انـحنای قرنیه این گونه افراد نامنظم و نـاهموار
بوده و دارای اعوجاج می باشد. قــرنیه بیـضی
شکل است تا کروی که سبب میگردد پرتوهای
نور به جای آنکه در یک نقطه در شبکیه چشم
تمرکز یابند در ۲ نقطه متمایز متمرکز میشوند.
البته این اختلال می تـــواند در عدسی چشم
نـیـز وجود داشـتـه بـاشــــد. این اختلال توسط
عدسیهای ویژه که انحنای نامنظم قرنیه را جبران می کننــــد اصلاح
میگردد.

پیر چشمی (PRESBYOPIA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

هنگامی که عدسی چشم بواسطه کهولت سن خاصیت ارتـجـاعـی خـــود را از دســت میدهد دیگر عدسی قادر نخواهد بود بروی اجسام نزدیک تمرکز یابد و ایـجاد پیر چشمی میکند. این اختلال توسط عدسیهای دو کانونی قابل اصلاح میباشد.

کوررنگی (COLOR BLINDNESS)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

کور رنگی عارضه ای است که مادر زادی بوده و در مردان شایع تر از زنان می باشد. این گونه افراد در تشخیص برخی رنگها مانند قرمز، سبز، زرد و آبی عاجز میباشند. علت آن است که سـلول هـای حسـاس بـه رنـگ در شـبـکیـه دچـار نـقــص بوده و واکنش نشان نمیدهند. شایعترین نوع کوررنگی، عدم توانایی تشخیص رنگهای قرمز و سبز میباشد.
جهت تست کور رنگی به بخش خطای چشم مراجعه نمایید.

آب مروارید (CATARCT)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

به تـیـره و تار شدن و از شفافیت افتادن عدسی
چشم اطلاق میگردد. پروتـئینهای عدسی تجمع
می یابند. عـلت اصـلی آن مشـخص نبوده اما با
افزایش سن بروز می نـماید. عـــواملی که آن را
تسریع می کـنند: اشعه ماوراء بنفش خورشید،
دود سیگار ، الکل و تغذیه نامناسب می بــاشد.
پـس از اعمـال جراحی چشم، ضربه به چشم و
آب مــروارید مادرزادی نیز میتواند علت آن باشد.
عـلایم آن دیــد تار و نا واضح و نور حاصل از لامپ
و یـا آفتاب خیلی روشن و درخشنده شده و آزاردهنده می گردند و یا
رنگهای روشن کم رنگ و تیره میگردند. دوبینی نیز از علایم آن است.
اصلاح آن توسط عمل جراحی و گذاشتن لنز مصنوعی داخل چشمی
موسوم بــــه IOL میباشد که به این عمل جراحی نیز به اصطلاح فاکو
(PHACO) نامیده میگردد.

آب سیاه (GLAUCOMA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

هنگامیکه فشار داخل چشم از حد نرمال بالاتــر
میرود سبب آسیب به اعصاب چشمی میــگردد
که اگر درمان نشود منجر به کوری میگردد. علت
آن کـاهش تـخـلـیه مـایـع داخـــل چشم (زلالیه)
است که به طـــور مستمر در حال تولید و تخلیه
میباشد. ایــن حالت سبب افزایش فشار چشم
میگردد. اگر مــجرای خروجی کاملا مسدود شود
بسیار خطرناک بوده و سبب سردرد، حـــــالــــت
تــهوع، قرمزی چشم، تاری دید و کوری میگردد.
درمانش قرص و قطره هایی می بــــــاشند که فشار داخل چشم را کاهش داده و کنترل میکنند

حساسیت به نور (LIGHT SENSIVITY=PHOTOPHOBIA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

به عدم توانایی در تحمل نور اطلاق میگردد. ایـن گونه افراد مجبور میباشند در حضور نور چشمان خود را جمع کنند. سبب سردرد می شود. می تـــواند خفیف باشد و یا خیلی شدید و غیر قابل تحمل. افرادی که مبتلا به میگرن هستند، چشمهای روشنی دارنــد و مبتلا به آب مروارید هستند بیشتر در معرض این عارضه می بــاشند. حساسیت به نور میتواند نشانه بیماری مننژیت نیز باشد. برخی از داروها مانند تتراسایکلین، استفاده از لنزهای تماسی، اعـمـال جـراحـی چشـم، مـسمـومیـت با سـرب، الـتـهـاب مـــلتحمه و بوتولیسم نیز سبب این عارضه می گردند.درمان آن از میان بردن عامل ایجاد کننده اش میباشد.

قوز قرنیه (KERATOCONUS)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در نوجوانی و اوایل جوانی بروز میکند. قرنیه نازک شده و تغییر شکل میدهد.
قرنیه بطور عادی گرد و کروی میباشد اما قوز قرنیه برآمده گشته و مـخروطی
شکل میگردد که سبب تغییر پرتوهای نور و برخورد با شبکیه شده و دیـــد را
مختل میکند. این بیماری تدریجی بوده و دیر تشخیص داده میشود. مــعمولا
با نزدیک بینی و آستیگماتیسم همراه است. ژنتیکی می بــاشد. علامت آن
دید تار است.درمان آن در موارد خفیف عینک و لنزهای تماسی نرم میباشد
در مــــوارد شدیدتر تجویز لنزهای تماسی سخت و یا تعبیه کردن حلقه های
پــــــلاستیکی در زیر و پیرامون قرنیه که سبب مسطح و هموار گشتن قرنیه
می گردد. در نهایت در موارد خیلی شدید باید پیونـد قـرنـیـه صــورت گـــیرد.

رتینوپاتی (DIABETIC RETOPATHY)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

زمـانی که فرد دیابت دارد قند خونش بالاتر از حد
طبیعی میباشد این قـــند خون بالا سبب آسیب
به عروق خونی چشمها میگردد. ســـبـب پـارگی
عــروق خونی چشم هـا و خـونـریـــزی شـده و به
اعصاب چشمی آسیب میرساند و یا سبب ایجاد
عروق خونی جدید در شبکیه می گردد کـه باعث
ایـجاد اثـر زخـــم در شـبـکـــیه و یا انفکاک شبکیه
مـی شود و یا عروق جدید روی عنبیه رشد کرده
کـه سبـب گلوکوما می گردد. علایم آن مشاهده
اجسام شـنـــاور در چشــم، دو بینی و نقاط کور در دید است. درمان آن با عمل جراحی میباشد. البته در افرادی که به مدت طولانی دیابت دارند مشاهده میگردد.

تراخم (TRACHOMA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عفونت کلامیدیایی چشم است که درمان آن توسط آنتی بیوتیک میباشد.

دوبینی (STRABISMUS)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دو چـشم شما در یک راستا و در جهت جسم در
حال مشاهده قرار نمی گـیرد. یک چشم به طـور
طـبـیعی حرکت کرده اما چشم دیگر بسمت بالا،
پـایین، داخل و یا خارج منحرف میگردد. مادرزادی
می بـاشد. عـلت آن کشـش نـابــرابر عضلات یک
سمت چشم و یا فلج بودن عضلات چشم است.
دوبیـنی و دیـد تــــار از نشانه های آن می باشد.
کودکانی که دچار دور بینی می باشند نیز ممکن
است به آن مبتلا گردند. درمان آن همانند تنبلی
چشم میباشد.

تنبلی چشم (AMBLYOPIA)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ایــن اختلال ۲ درصد جمعیت را درگیر خود می کند. سبب
میگـردد که سیستم مرکزی بینایی بدرستی تکامل نیابد.
هرگاه به موقع درمان نگردد منجر به کـوری عـــملکردی در
چشم میشود. هر چند چشم تنبل قادر به دیدن میباشـد
اما مغز سیگنالهای ورودی چشم تنبل به خاطر آنکه مبهم
و تار میباشند حذف کرده و از چشم دیگرکه تصویری واضح
دارد استفاده می کـند. این عارضه پیش از ۶ سالگی آغاز
میگردد. وقتی کودک درحین مشاهده چیزی چشمان خود
را جـمع میکند و یا یک چشم را کاملا میبندد و یا دچار سر
درد و خستگی چشم می گردد، علت آن می تواند تنبلی
چشم باشد. ضربه به چشم، اختلالات انکســـاری شـدید
اصلاح نشده ( نـزدیک بینی،دور بینی و آستیگماتیســـم )
می تواند علت آن باشد. درمان آن استفاده از چشم بند میباشد کــه چشم سالم را با چشم بند می بـندد تا چشم ضعیفـتـر و تـنبل را وادار به دیدن کنند. از قطره آتروپین هم استفاده میکنند. این قطره سـبب تاری چشم سالم میگردد و مجددا چشم تنبل مجبور به فعالیت میگردد. اگر علت آن اختلال انکساری نیز باشد عینک تجویز میگردد.

افتادگی پلک (DROOPING EYELID=PTOSIS)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

تنها پلک بالا را درگیر میکند. هم در بـزرگسـالان و
هم در کودکان مشاهده می شود امــا بیـشتر در
افراد مسن. میتواند خفیف بوده و یا بسیار شدید
بـاشـد و پـلـک چــشم را کاملا بپوشاند. عــلت آن
مـادرزادی و یـا کـهـولـت سـن، صـدمـه بـه چشم،
عـوارض اعـمـال جـراحی بـروی چـشـم، تـومــــور،
اخلالت نورولوژیک، دیابت و اختلال در عـضـله بــالا
آورنده پلک باشد. در کودکان هرگاه به موقع درمان
نگردد منجر به تنبلی چشم میگردد. جراحی پلک
بهترین درمان آن است.

 انقباض غیر ارادی چشم
(EYE TWITCHING=BLEPHAROSPASM)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

یـک حـالت آزار دهـنـده و غـیر ارادی انقباض عضلات اطراف
چشم میباشد. علل آن میتواند: استرس، تحریک ملتحمه
و قرنیه، خستگی، بی خـوابی، زل زدن بـیـش از حــد بــه
صفحه تلویزیون یــا مانیتور و یا خیاطی و اختلال سیستم
عصبی باشد. درمان آن:معمولا خود بخود برطرف میگردد.
کاهش استرس و استراحت به درمان آن کمک میــکند. در
موارد شدید تزریق بوتوکس به عضله درگیر انجام میگیرد.

چشمهای پف کرده (PUFFY EYES)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 این عارضه معمولا پس از مدت کوتاهی برطرف میگردد. علل
آن: اسـتـرس ، آلرژی، تغییرات هورمونی، گریه زیاد (بـدن بـه
هیجانات واکـنـش نشـان داده و خـون بیـشتری روانــه اطراف
چشمها کرده و سبب تورم می گردد)، خـواب (سـدیـم زیــاد
در رژیم غذایی سبب تجمع آب میگردد)، بی خوابی، کـم خـوابی (غلت زدن در خواب)، مصرف بیش از حد الکل . درمان آن: صورت خود را با آب یخ بشویید، سـدیم (مانند نمک)کمـتـری مـصـرف کـنــید، آب فراوان بنوشید، دو برش خیار را در یحچال خنـک کـرده و روی چشمها قرار دهید، دو چای کیسه ای را در آب سرد خیسانده و در یـخـچــــال آن را خنک کنید سپس روی پلکهای بسته قرار دهید.عامل آلرژی زا را شناسایی کرده و آن را حذف نمایید.

آماس ملتحمه (PINK EYES)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

بـه التهاب و عفونت ملتحمه چشم می گویـنـد. عـــامل آن
باکتری، ویروس و یا مواد آلرژی زا می بـاشنـد. بـا آنـکه زیاد
جدی نیستند، امـا بـایـد درمـان گــردد. قـرمــزی، سوزش و
الـتـهاب مـلتــحمه، اشـک ریـزی چشمها همرا با ترشـحـات
چـرکی از نشـانه هــای آن میباشد. واگیر دار است. درمـان
استفاده از آنتی بیوتیکها و داروهای ضد التهاب می باشد. برای پیشگیری از آن:دستان خود را مرتبا با صابون بشویید، حوله و دستمال، قطره چشمی، مداد خط چشم، عـینک ایمنی خود را با دیگران بطور مشترک استفاده نکنید.

گل مژه (STY)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

به تورم چرکی مختصر غدد پلک (نزدیک انتهای ریشه مژه ها) اطـلاق
می گردد. یـک عفـونت باکتریـایی می بـاشد کـه ســبب انسداد غدد
چربی اطراف پلک می گردد. واگیر دار نیست. نشانه های آن قرمزی،
تـورم و درد در ناحیه چـشم بوده و اندکی سبب تاری دید می گـردد.
درمــان آن: ۱- کمپرس آب گرم توسط یک پارچه پاکیزه ۴ بار در روز به
مـدت ۱۵ دقیقه. ۲- استـفـاده از آنتی بیوتیک قطره ای و یا پماد آن. از
مالیدن چشمها خودداری کنید زیرا سبب گسترش عفونت می گردد. بـرای پیشگیری از آان: دستهای خود را مرتبا با صابون بشویید.

خشکی چشم (DRY EYES)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

هنگامی که اشک چشم رطوبت و خاصیت روانگردانی
خود را از دست می دهـد و یـا بـــه اندازه کافی ترشح
نمیگردد، این عارضه ایجاد میشود. علت آن: کـــهولت
سـن، یائسگی در زنان، عوامل محیطی مانند گــرد و
غـبـار، آب و هـوای خـشـک و بـاد خـیـز، دود سیـگـــار،
استــفاده نادرست از لنزهای تماسی ، فقر ویتامین آ،
کمبود خواب، خیره شدن زیاد به صفحه تلویزیون و یا مانیتور. علامت آن: خارش، قرمزی چشـمها، اشک ریزش، احساس یک جسم خارجی در چشم. درمان آن: تـجـویـز اشـــک مصنوعی.

اجسام شناور (FLOATERS)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

نقطه های ریز، گرد و یا رشته مانندی که در میدان
دید شما مشاهده می گردد. زمانی که به یک پس
زمینه روشن و یا نور درخشنده نگاه میکنید بیشتر
نمایان میگردند. علت آن: زجاجیه چشم ماده ژلــه
مانندی میباشد که سبب ثبات چشمها می گـردد
ایـن ماده حفره چشم داخلی را پر کرده است. آنها
در واقع ذرات سلولی شناور درون زجاجیه هستند
که سایه شان بر شبکیه چشم می افتد. در همه
افـراد وجـود داشــته و طبیعی و بی ضرر میباشند.
اما افزایش ناگهانی آن همـراه بـا تــلالو های جرقه
مانند در چشم می تواند دلیل جدایی شبکیه باشد که بسیار خطرناک است. الـبـتــه در افرادی که مبتلا به میگرن هستند ممکن است در چشـمانشـان یـک تلالـو جـــرقه مـانند سوسو زننده به مدت ۱۵ ثانیه ایجاد گردد که علت آن فشار زجاجیه به شبکیه میباشد.