تَب و اندازه ‌گیری درجه حرارت بدن فرزندتان

واقعیت‌هایی درمورد تب

تب زمانی اتفاق می‌افتد که ترموستات داخلی بدن حرارت را به بالاتر از سطح عادی می‌رساند. این ترموستات در بخشی از مغز قرار گرفته است که هیپوتالاموس نامیده می‌شود. هیپوتالاموس می‌داند  درجه حرارت بدن چه مقدار باید باشد (معمولاً حدود ۹۸٫۶ درجه فارنهایت یا ۳۷ درجه سلسیوس) و به بدن پیام می‌فرستد که آن را به آن درجه برساند.

درجه حرارت بدن اکثر افراد در طول روز کمی تغییر می‌کند: صبحها معمولاً کمی پایینتر است و عصرها کمی بالاتر می‌رود و درطول فعالیت، بازی و ورزش هم نوسان می‌یابد.

بااینحال گاهی‌اوقات هیپوتالاموس درمقابله با یک عفونت، بیماری یا هر دلیل دیگری، درجه حرارت بدن را بالاتر می‌برد. پس چرا هیپوتالاموس به بدن می‌گوید درجه حرارت بدن را تغییر دهد؟ محققان بر این باورند که بالا بردن درجه حرارت راهی است که بدن از طریق آن میکروب‌هایی که موجب بیماری و عفونت هستند را می‌کشد و باعث می‌شود که بدن محل چندان راحتی برای آنها نباشد.

علت پیدایش تب

خیلی مهم است که به خاطر داشته باشید که تب به خودی خود بیماری نیست—معمولاً می‌تواند یک علامت برای بیماری یا مشکل خاص در بدن باشد. تب می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله:

عفونت: اکثر تب‌ها در اثر یک بیماری یا عفونت خاص در بدن ایجاد می‌شوند. تب به بدن کمک می‌کند با تحریک مکانیزم‌های دفاعی طبیعی بدن، با عفونت‌ها مقابله کند.

پوشیدن لباس زیاد: نوزادان، مخصوصاً نوزادان تازه متولدشده، اگر زیاد لباس بپوشند یا در محلی گرم قرار گیرند، تب می‌کنند زیرا به اندازه بچه‌های بزرگتر نمی‌توانند درجه حرارت بدن خود را تنظیم کنند. اما ازآنجاکه تب در نوزادان می‌تواند نشانه یک عفونت جدی باشد، حتی نوزادانی که زیاد لباس پوشیده‌اند هم باید توسط پزشک معاینه شوند.

واکسن‌ها: بچه‌ها و نوزادان گاهی بعد از واکسن دچار تب خفیف می‌شوند.

بااینکه دندان درآوردن هم باعث بالا رفتن جزئی دمای بدن می‌شود، اما اگر درجه حرارت بدن کودک بالاتر از ۱۰۰ درجه فارنهایت (۳۷٫۸ درجه سلسیوس) شود،  نمی‌تواند دلیل اصلی تب باشد.

وقتی تب نشانه مسئله‌ای جدی است

در گذشته، دکترها توصیه می‌کردند تب را فقط براساس درجه حرارت درمان کنند. اما امروزه اعتقاد دارند که درمان باید هم براساس درجه حرارت و هم وضعیت عمومی کودک انجام گیرد.

بچه‌هایی که درجه حرارت بدنشان پایینتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۷٫۹ درجه سلسیوس) است معمولاً نیازی به دارو ندارند نگراینکه احساس ناراحتی کنند. این قانون یک استثنا دارد: اگر نوزادی سه ماهه یا کوچکتر دارید که درجه حرارت مقعدی او ۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سلسیوس) یا بالاتر است، به دکتر مراجعه کرده و یا فوراً به بخش اورژانس بیمارستان بروید.حتی یک تب خفیف می‌تواند نشانه یک عفونت جدی در بدن نوزادان باشد.

اگر نوزادتان سه ماهه تا سه ساله است و تبی حدود ۱۰۲٫۲ درجه فانهایت (۳۹ درجه سلسیوس) یا بالاتر دارد، با دکتر تماس بگیرید تا ببینید نیازی به مراجعه به دکتر یا بیمارستان هست یا خیر. برای بچه‌های بزرگتر، رفتار و فعالیت او را نیز باید مدنظر قرار دهید. رفتار فرزندتان می‌تواند علامت خوبی از وضعیت او باشد و نشان دهد که تب در اثر یک مشکل کوچک ایجاد شده یا نیاز به دیدن دکتر است.

در موارد زیر احتمالاً بیماری چندان جدی نیست:
• کودک هنوز میل به بازی دارد.
• وضعیت خوردن و آشامیدن او بی‌اشکال است.
• هوشیار است و به شما لبخند می‌زند.
• رنگ پوست او عادی است.
• وقتی دمای بدنش پایین می‌آید ظاهراً خوب به نظر می‌رسد.

و زیاد نگران بچه‌ای که تب دارد و میلی به غذا خوردن ندارد نشوید. این در بیماری‌ها و عفونت‌هایی که موجب تب می‌شوند بسیار متداول است. برای بچه‌هایی که به طور طبیعی آب می‌خورند و ادرار دارند، نخوردن غذا کاملاً طبیعی است.

این تب است؟

یک بوسه کوچک روی پیشانی یا گذاشتن دستتان بر روی پوست کودک برای اینکه بفهمید فرزندتان تب دارد یا نه کافی است. اما این روش برای گرفتن درجه حرارت بدن به فردی که اینکار را انجام می‌دهد بستگی دارد و دمای دقیقی به شما نمی‌دهد.

برای تایید تب از یک دماسنج مطمئن استفاده کنید. در موراد زیر می‌توان گفت که کودک تب دارد:

• اندازه‌گیری مقعدی ۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سلسیوس)
• اندازه‌گیری دهانی ۹۹٫۵ درجه فانهایت (۳۷٫۵ درجه سلسیوس)
• اندازه‌گیری زیربغلی ۹۹ درجه فانهایت (۳۷٫۲ درجه سلسیوس)

اما شدت تب نمی‌تواند نشانه شدت بیماری باشد. یک سرماخوردگی ساده یا هرعفونت ویروسی دیگر می‌تواند تب به مراتب بالاتری ایجاد کند (۲۰۴-۲۰۳ درجه فانهایت/۴۰-۳۸٫۹ درجه سلسیوس) اما معمولاً نشانه مشکل حادی نیست. و عفونت‌های جدی هم ممکن است اصلاً تب ایجاد نکنند، مخصوصاً در نوزادان.

ازآنجاکه تب بالا و پایین می‌شود، وقتی بدن سعی می‌کند گرمای اضافی ایجاد کند و درجه حرارت آن بالا رود، ممکن است کودک دچار لرز شود. وقتی بدن  برای پایین آمدن حرارت خود، شروع به دفع عرق اضافی می‌کند، کودک عرق می‌کند.

گاهی‌اوقات بچه‌هایی که تب دارند تندتر از حالت عادی نفس می‌کشند و ممکن است ضربان‌قلبشان هم سریعتر شود. اگر کودکتان دچار مشکل تنفس شد، یا سریعتر از حالت طبیعی نفس می‌کشید یا حتی بعد از پایین آمدن تب هم وضعیت تنفس او همانطور باقی ماند، حتماً فوراً به پزشک مراجعه کنید.

انواع دماسنج

هر دماسنجی که انتخاب کنید، مطمئن شوید که طریقه درست استفاده از آن را بلد باشید تا بتوانید عددی دقیق به دست آورید. قبل از استفاده به دقت دفترچه راهنمای آن را مطالعه کنید.

دماسنج‌های دیجیتال معمولاً سریعترین و دقیق‌ترین عدد را به دست می‌دهند. این دماسنج‌ها سایزها و شکل‌های مختلفی دارند و در اکثر سوپرمارکت‌ها و داروخانه‌ها در قیمت‌های مختلف موجود هستند. برای اطمینان از استفاده درست حتماً دفترچه راهنمای آن را مطالعه کنید. به طور کلی، دماسنج‌های دیجیتال را می‌توان با روش‌های اندازه‌گیری زیر استفاده کرد:

• دهانی
• مقعدی
• زیربغلی

دماسنج را روشن کرده و مطمئن شوید که عدد روی صفحه آن صفر است و عدد استفاده قبلی را نشان نمی‌دهد. دماسنج‌های دیجیتال معمولاً میله‌ای پلاستیکی و قابل‌انعطاف دارند که در نوک آن سنسور دما قرار گرفته است و در سر دیگر آن صفحه نمایشی خوانا وجود دارد. اگر دماسنجتان از کاورهای قابل‌تعویض پلاستیکی استفاده می‌کند، دقت کنید که کاور موردنظر را براساس توصیه‌های تولیدکننده که در دفترچه راهنما قید شده است، تهیه کنید. به خاطر داشته باشید که بعد از هر بار استفاده کاور را دور بیندازید و دماسنج را براساس توصیه‌های دفترچه راهنما تمیز کنید.

دماسنج‌های الکترونیکی گوش دمای پرده صماخ—دمای داخل کانال گوش– را اندازه‌گیری می کنند. گرچه استفاده از این دماسنج‌ها برای بچه‌های بزرگتر سریع و آسان است اما برای نوازدان سه ماهه یا کوچکتر چندان دقیق نیستند و تقریباً گران هستند.

دماسنج‌های نوار پلاستیکی (نوارهای پلاستیکی کوچکی که روی پیشانی می‌فشارید) می‌توانند نشان دهند که فرزندتان تب دارد یا خیر اما برای به دست آوردن یک عدد دقیق از دمای بدن قابل‌اعتماد نیستند، مخصوصاً برای نوزادان و بچه‌های کوچکتر. اگر می‌خواهید دمای دقیق بدن فرزندتان را بدانید، این دماسنج انتخاب مناسبی نیست.

دماسنج‌های پیشانی نیز قادرند به شما نشان دهند فرزندتان تب دارد یا خیر اما به اندازه دماسنج‌های دیجیتال دهانی یا مقعدی دقیق نیستند.

دماسنج پستانکی ممکن است راحت به نظر برسد اما در این مورد هم عدد به دست آمده از دمای بدن به اندازه دماسنج‌های مقعدی دقیق و قابل‌اعتماد نیستند و برای نوزادان کمتر از سه ماهه نباید مورد استفاده قرار گیرند. برای این دماسنج لازم است که کودک آن را به مدت چند دقیقه بدون حرکت در دهان خود نگه دارد که برای اکثر بچه‌ها و نوزادان کاری تقریباً غیرممکن است.

دماسنج‌های شیشه‌ای جیوه‌ای زمانی بسیار متداول بودند، اما امروزه آکادمی پزشکی اطفال امریکا اعتقاد دارد که نباید بخاطر قرارگیری احتمالی در معرض جیوه که آلاینده‌ای محیطی است، مورد استفاده قرار گیرند. (اگر هنوز در خانه از این دماسنج‌ها دارید، آن را در سطل زباله که ممکن است جیوه‌اش از آن نشت کند، بیندازید. برای اینکه بفهمید این دماسنج‌ را کجا می‌توانید دور بیندازید از پزشک یا درمانگاه محل سوال کنید.)

نکاتی برای استفاده از دماسنج

همانطور که هر پدر یا مادری می‌داند، گرفتن دمای بدن بچه‌ای که احساس بیماری دارد کار سختی است. اما این یکی از مهمترین ابزارهای پزشکان برای تعیین بیماری یا عفونت در کودکان است. بهترین روش برای اندازه‌گیری درجه حرارت بدن، به سن کودک و اخلاق و روحیه او بستگی دارد.

برای بچه های کمتر از سه ماهه، بهترین و دقیقترین عدد اندازه‌گیری با استفاده از دماسنج‌های دیجیتال به صورت مقعدی حاصل می‌شود. دماسنج‌های الکترونیکی گوش برای نوزادان کمتر از سه ماهه توصیه نمی‌شود زیرا کانال گوش آنها معمولاً خیلی کوچک است.

برای بچه‌های بین سه تا چهار ساله، می‌توانید از دماسنج‌های دیجیتال به روش مقعدی یا دماسنج الکترونیکی گوش استفاده کنید. همچنین می‌توانید از دماسنج دیجیتال به روش زیربغلی استفاده کنید، گرچه دقت کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد.

برای بچه‌های چهار سال و بالاتر، اگر فرزندتان همکاری لازم را داشته باشد، معمولاً می‌توانید از دماسنج دیجیتال به روش دهانی استفاده کنید. اما بچه‌هایی که زیاد سرفه می‌کنند یا بخاطر کیپ بودن بینی‌شان، از دهان نفس می‌کشند ممکن است نتوانند دهانشان را به اندازه کافی بسته نگه دارند. در اینگونه موارد، می‌توانید از روش پرده صماخ گوش(بااستفاده از دماسنج الکترونیکی گوش) یا روش زیربغلی (بااستفاده از دماسنج دیجیتال) استفاده کنید.

گرفتن دمای مقعدی:

بیشتر آدم‌ها قبل از اینکه بچه‌دار شوند، از فکر اینکه بخواهند روزی دمای مقعدی بدن کسی را بگیرند، مشمئز می شوند. اما نگران نباشید—کار بسیار ساده‌ای است:

۱٫ سر دماسنج را با ماده‌ای مثل وازلین چرب کنید.

۲٫ فرزندتان را به یکی از دو حالت زیر قرار دهید:

– روی پاهایتان یا روی یک سطح صاف و محکم به صورت دمر بخوابانید و کف دستتان را روی کمر او قرار دهید.
– او را به صورت طاق باز با پاهای خم‌شده به سمت سینه بخوابانید و دستتان را روی پشت و ران‌های او قرار دهید.

۳٫ با دست دیگرتان، دماسنج‌ چرب‌شده را حدود ۱٫۲۵ تا ۲٫۵ سانتیمتر وارد دریچه مقعد کودک کنید. درصورت مقاومت کودک، کار را متوقف کنید.

۴٫ دماسنج را بین انگشت دوم و سوم خود نگه دارید. سعی کنید فرزندتان را آرام کنید و همانطور که دماسنج را سر جای خود نگه داشته‌اید آرام آرام در گوشش زمزمه کنید.

۵٫ صبر کنید تا تعداد درست صدای بیپ یا هر نشانه هشدار دیگری که نشان می‌دهد دماسنج آماده خواندن است، را بشنوید. عدد را همراه با ساعت  روی صفحه بنویسید.

گرفتن دمای دهانی: انجام این کار بسیار ساده است و نیاز به همکاری کودک دارد:

۱٫ برای گرفتن دمای دهانی، باید ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از خوردن یا آشامیدن فرزندتان گذشته باشد و مطمئن شوید که آدامس یا آبنبات در دهان کودک نباشد.

۲٫ نوک دماسنج را زیر زبان کودک قرار داده و از او بخواهید که دهانش را ببندد. به او یادآور شوید که نباید حرف بزند یا دهانش را باز کند. کمی استراحت کند و به طور عادی از بینی نفس بکشد.

۳٫ صبر کنید تا تعداد درست صدای  بیپ یا هر علامت دیگری که نشان می‌دهد دماسنج آماده خواندن است را بشنوید. عدد را در کنار ساعت روی صفحه یادداشت کنید.

گرفتن دمای زیربغلی:

این راهی ساده برای گرفتن دمای بدن کودک است. بااینکه به اندازه دمای مقعدی یا دهانی در کودکانی که همکاری بیشتری دارند دقیق نیست اما برخی والدین ترجیح می‌دهند از این روش اندازه‌گیری دما استفاده کنند، مخصوصاً برای بچه‌هایی که نمی‌توانند دماسنج را در دهان خود نگه دارند.

۱٫ لباس کودک را درآورده و دماسنج را زیر بغل او قرار دهید (دماسنج فقط باید با پوست تماس داشته باشد نه لباس).

۲٫ دست کودکتان را به سمت سینه او خم کنید تا دماسنج زیربغل او نگه داشته شود.

۳٫ صبر کنید تا تعداد درست صدای بیپ یا هر علامت دیگری که نشان می‌دهد دماسنج آماده خواندن است را بشنوید. عدد را در کنار ساعت روی صفحه یادداشت کنید.

هر روشی که استفاده کنید، این نکات را باید در ذهن داشته باشید:

• هیچوقت درست بعد از حمام کردن یا موقعی که زیر پتو بوده است دمای بدن فرزندتان را نگیرید زیرا می‌تواند بر عدد به دست آمده تاثیر بگذارد.
• هیچوقت موقع گرفتن دمای بدن فرزندتان، او را تنها رها نکنید.

کمک به بهبود بچه ‌ها

باز هم باید بگوییم که همه تب‌ها نیازمند درمان نیستند. و در اکثر موارد، تب فقط زمانی بایددرمان شود که کودک احساس ناراحتی می‌کند.

در زیر به راهکارهایی برای کاهش علائمی که معمولاً همراه با تب می‌آیند اشاره می‌کنیم:

• اگر فرزندتان احساس ناراحتی می‌کند، می‌توانید برحسب سن و وزنش، به او استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید. (به هیچ عنوان به فرزندتان آسپیرین ندهید زیرا ممکن است موجب سندرم رای که یک بیماری کشنده نادر است شود، مگراینکه پزشک تجویز کرده باشد). اگر دوز مناسب دارو برای کودکان کمتر از دو سال را نمی‌دانید، با پزشک فرزندتان تماس بگیرید و سوال کنید. به بچه‌های کمتر از دو ماهه نباید هیچ دارویی بدون تجویز و ارزیابی دکتر داده شود. اگر فرزندتان مشکل جسمی دارد، حتماً برای اینکه بفهمید چه دارویی برای او مناسب‌تر است با پزشکش مشورت کنید. به خاطر داشته باشید که داروهای مخصوص تب، معمولاً فقط به طور موقت تب را پایین می‌آورند اما آن را به حالت نرمال برنمی‌گردانند—و دلیل اصلی آن تب را نیز درمان نمی‌کنند.

• حمام کردن فرزندتان می‌تواند کمک کند کمی حالش بهتر شود و تبش پایین بیاید. فقط از آب ولرم استفاده کنید؛ آب سرد ممکن است موجب لرز او شود که درواقع دمای بدن را بالا می‌برد. هیچوقت از الکل (اگر از طریق پوست جذب شود، ممکن است موجب مسمومیت شود) یا حمام سرد یا کمپرس آب سرد (ممکن است موجب لرز و بالا بردن درجه حرارت بدن شوند) استفاده نکنید.

• لباس‌های کم حجم و سبک به فرزندتان بپوشانید و یک ملحفه یا پتوی نازک روی او بیندازید. پوشیدن لباس زیاد و انداختن پتوهای سنگین روی کودک، از بیرون رفتن گرمای بدن جلوگیری کرده و ممکن است باعث بالا رفتن بیشتر درجه حرارت بدن او شود.

• اطمینان حاصل کنید که اتاق‌خواب فرزندتان دمایی مناسب داشته باشد—نه زیاد گرم باشد و نه زیاد سرد.

• مایعات کافی در دسترس فرزندتان قرار دهید—تب ممکن است باعث شود کودک آب بدن خود را به سرعت از دست دهد. آب، سوپ، یخ و ژله همه انتخاب‌های مناسبی هستند. از دادن نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل نوشابه یا چای خودداری کنید زیرا ممکن است باعث بیشتر شدن ادرار فرزندتان شود.

• اگر فرزندتان درکنار تب دچار استفراغ یا اسهال نیز هست، از پزشک او سوال کنید که لازم است از محلول‌های الکترولیتی که مخصوص به‌هاست برای او استفاده کنید یا خیر. این محلول‌ها را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید. به فرزندتان نوشیدنی انرژی‌زا و ورزشی ندهید زیرا این نوشیدنی‌ها برای بچه‌های کوچک درست نشده‌اند و قند اضافه آن ممکن است اسهال آنها را بدتر کند. همچنین مصرف میو‌ه‌ها و آب سیب فرزندتان را محدود کنید.

• به طور‌کلی، بگذارید فرزندتان هرچه که دوست دارد بخورد. لازم نیست همه روز را در رختخواب بماند اما باید استراحت داشته باشد.

• بهتر است کودکی که تب دارد را مدرسه یا مهدکودک نفرستید. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که ۲۴ ساعت بعد از اینکه درجه‌حرارت بدن او به حالت نرمال برگشت، کودک به مدرسه بازگردد.

چه ‌زمان به پزشک مراجعه کنید

دمای دقیقی که نشان می‌دهد باید با پزشک تماس بگیرید به سن کودک، بیاری او و اینکه درکنار تب علائم دیگری نیز دیده می‌شود یا خیر بستگی دارد.

در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:

• نوزادان زیر سه ماهه که درجه حرارت بدنشان ۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سلسیوس) یا بالاتر باشد.
• بچه‌های بزرگتری که دمای حرارت بدنشان بالاتر از ۱۰۲٫۲ درجه فارنهایت (۳۹ درجه سلسیوس) باشد.

در موارد زیر برای بچه‌های بزرگتری که تبی کمتر از ۱۰۲٫۲ درجه فارنهایت (۳۹ درجه سلسیوس) دارند، باید به پزشک مراجعه شود:

• در نوشیدن مایعات سرباز می‌زند و به اندازه کافی مایعات مصرف نمی‌کند.
• دچار اسهال مداوم یا استفراغ شده است.
• نشانه‌هایی از کم‌آب شدن بدن در او مشاهده می‌شود (کمتر از حد نرمال ادرار دارد، موقع گریه کردن اشک از چشمان او نمی‌آید، هوشیاری و فعالیت جسمی کمتری نسبت به مواقع عادی دارد).
• از یک چیز بخصوص شکایت دارد (مثلاً گلودرد یا گوش‌درد)
• هنوز بعد از ۲۴ ساعت(در بچه‌های زیر ۲ سال) یا ۷۲ ساعت (در بچه‌های بالای ۲ سال) تب دارد .
• بطور مداوم تب دار می‌شود، حتی اگر تب او هر شب فقط چند ساعت طول بکشد.
• مشکل جسمانی مزمن مثل بیماری قلبی، سرطان، لوپوس یا کم‌خونی دارد.
• روی بدن او جوش دیده می‌شود.
• موقع ادرار درد دارد.

در صورت مشاهده علائم زیر حتماً به اورژانس مراجعه کنید:

• گریه مداوم و تسلی‌ناپذیر
• آسیب‌پذیری حاد
• بیحالی و مشکل در راه رفتن
• ایجاد جوش‌های قرمز رنگ روی پوست (که قبل از مریض شدن کودک وجود نداشتند)
• کبود شدن لب‌ها، زبان یا ناخن‌ها
• به نظر برسد که قسمت نرم سر نوزاد به بیرون برآمده شده است یا به داخل گود شده است
• خشک شدن گردن
• سردرد شدید
• سستی و ناتوانی در حرکت
• مشکل در تنفس که بعد از تمیز کردن و پاک کردن بینی هم بهتر نشود
• سرگیجه
• درد شکم

همچنین، از پزشکتان راهبردهایی بخواهید که کمکتان کند کی درموقعی که فرزندتان تب دارد به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید.