رطوبت هوا و دستگاه های بخور

رطوبت(humidity) به میزان بـخار آب مـوجـود در هـوا گفته میـشود. رطوبت نسبی، نسبت درصدی از بخار آب موجود در هـوا در یــک درجه حرارت معین، به میزان بخارآبی است کـه هـوا در آن دمـای معـیـن قــادر به نگهداری است. میزان بـخــار آبی که توده ی هوا میتواند در خود نگه دارد به درجه حــرارت آن توده هوا بستگی دارد. هر قدر هوا گرمتر باشد، آب بیــشتری نیز میتواند در خود جای دهد. رطوبت نسبی پاییـن بـه مفـهـوم آن اسـت که هـوا خشـک بـوده و قـابلیت نگهداری رطوبت زیادی را نیز دارا است.

در  دمای ۲۰ درجه سانتی گراد، هر متر مکعب هوا میتواند ۱۸ گرم (بخار) آب را در خود نگه دارد. در ۲۵ درجه سانتی گراد این مقدار به ۲۲ گرم آب افزایش می یابد. یعنی چنانچه دمای هوا ۲۵ درجه سانتی گراد باشد و یک متر مکعب هوا نیز محتوی ۲۲ گرم آب باشد، رطوب نسبی ۱۰۰ درصد است و اگر دربرگیرنده  ۱۱ گرم آب باشد، رطوبت هوا ۵۰ درصد است.

چنانچه رطوبت هوا ۱۰۰ درصد باشد، آب دیگر نمیتواند تبخیر گردد. چراکه هوا تا آخرین ظرفیت خود از رطوبت اشباع گردیده است. مکانیسم خنک سازی بدن ما مبتنی بر تبخیر رطوبت (عرق) از سطح پوست بدن میباشد. هر قدر رطوبت نسبی پایین تر باشد، رطوبت (عرق) بهتر تبخیر شده و ما احساس خنکی بیشتری خواهیم کرد. اما هنگامی که رطوبت نسبی ۱۰۰ درصد باشد، ما احساس گرمای بیشتری (از دمای واقعی) خواهیم کرد، چرا که در این وضعیت عملا عرق بدن تبخیر نمیشود تا ما بتوانیم احساس خنکی کنیم.

شاخص حرارتی تاثیر رطوبت هوا برگرمای حقیقی هوا را نشان میدهد، که حاصل آن گرمایی است که ما آن را احساس میکنیم. برای مثال در گرمای ۴۰ درجه سانتی گراد چنانچه رطوبت نسبی هوا ۳۰ درصد باشد، گرمایی که ما احساس میکنیم ۴۴ درجه سانتی گراد و چنانچه رطوبت نسبی ۹۰ درصد باشد گرمایی که ما احساس خواهیم کرد ۹۴ درجه سانتی گراد است.

چرا در فصل زمستان هوای داخل منزل خیلی خشک میشود؟

چنانچه درجه حرارت محیط خارج منزل ۰ درجه سانتی گراد باشد، حداکثر آبی که یک متر مکعب هوا میتواند در این دما در خود نگه دارد تنها ۵ گرم است. وقتی این هوای سرد وارد منزل گردیده و بوسیله وسایل گرمایشی تا ۲۵ درجه سانتی گراد گرم میشود،رطوبت نسبی به ۲۳ درصد کاهش می یابد.

مقادیر مناسب رطوبت نسبی داخل منزل:

– رطوبت نسبی ۴۵ درصد ایده آل میباشد.

– رطوبت نسبی کمتر از ۳۰ درصد خیلی خشک محسوب میشود.

– رطوبت نسبی نباید از ۵۰ درصد تجاوز کند.

چگونه رطوبت داخل منزل را اندازه گیری کنیم؟

۳ قطعه کوچک قالب یخ را درون لیوان قرار دهید و به آن آب اضافه کنید. ۳ دقیقه صبر کنید. اگر رطوبت روی سطح خارجی لیوان شکل نگرفت هوای داخل منزل خیلی خشک است. (توجه داشته باشید که این تست را در آشپزخانه انجام ندهید.)

نکته: بخار گرفتن (چگالش آب) شیشه پنجره ها و به مشام رسیدن بوی نا میتواند بیانگر رطوبت بالای خانه باشد. البته درفصل زمستان اندکی چگالش آب در گوشه های تحتانی و لبه های پنجره ها امری طبیعی است.

نکته:یک راه آسانتر برای اندازه گیری رطوبت منزل استفاده از دستگاه های رطوبت سنج میباشد.

نکته: اضافه کردن ۲ تا ۴ لیتر آب در هوا رطوبت نسبی یک خانه ۱۰۰ متری را از ۱۵ درصد به ۶۰ درصد افزایش میدهد. (به فرض ثابت بودن دما)

تاثیرات سوء کاهش رطوبت:

۱-خشکی پوست و پوشش مخاطی ی بینی و گلو. (ترک لبها، به خارش افتادن پوست، احساس خشکی گلو، خونریزی از بینی)

۲-افزایش الکتریسیته ساکن در وسایل فلزی. (ایجاد جرقه هنگام تماس دست با آنها)

۳-هوا سردتر از آنچیزی که هست به نظر میرسد.

۴-بروز سرماخوردگی و بیماریهای تنفسی افزایش می یابد.

۵-باعث ترک برداشتن گچ دیوار و افت حجمی کفپوشهای چوبی و باز شدن درزهای بین آنها میشود.

۶-افزایش حملات سردردهای سینوسی، آلرژی و آسم.

نکته:رطوبت‌ کمک‌ می‌کند تا ترشحات‌ ریه‌ رقیق‌ و بنابراین‌ راحت ‌تر تخلیه‌ شوند.

چگونه رطوبت هوا را افزایش دهیم؟

توسط دستگاه های بخور و یا رطوبت ساز که در انواع مختلفی در دسترس میباشند:

۱-بخور گرم(steam vaporizer):در این دستگاه بخارآب داغی توسط یک المنت حرارتی تولید میشود.

مزایا:

– احتمال رشد باکتری و کپک در مخزن آن اندک است.

– در تسکین احتقان بینی و عفونتهای مجاری تنفسی سودبخش تر است.

– سبب انتشار مواد معدنی موجود در آب به هوا نمیشود. بنابراین میتوان مخزن آن را با آب شیر پر کرد. اما بهتر است مخزن این دستگاه بخور را نیز با آب مقطر پر کنید، چراکه رسوب املاح موجود در آب شیر در دستگاه بخور گرم میتواند عمر دستگاه را کاهش دهد.

– امکان افزودن مواد ضد عفونی کننده و خشبو کننده در آنها وجود دارد.

معایب:

– مصرف انرژی برق آنها بالاست.

– احتمال سوختگی با بخار داغ و یا آب داغ داخل مخزن وجود دارد.

۲-بخور سرد(cool-mist humidifier):تکنولوژی دستگاه های بخور سرد متنوع میباشند:

* رطوبت ساز پروانه ای(impeller humidifier): در این دستگاه یک دیسک دوار آب را به سوی یک افشانه شانه ای شکل پرتاب میکند. بنابراین قطرات ریز آب بصورت مه از دستگاه خارج میگردد.

* رطوبت ساز تبخیری(evaporative humidifier):در این دستگاه فتیله ای آب درون مخزن را به خود جذب میکند. سپس توسط پنکه ای به فتیله دمیده میشود که باعث تبخیر آب از فتیله می شود. هر قدر رطوبت نسبی هوا بیشتر باشد، خروجی بخار آب در این دستگاه بخور کاهش می یابد. در واقع بطور خودکار خروجی تنظیم میشود.

* رطوبت ساز اولتراسونیک(ultrasonic humidifier):دارای یک دیافراگم فلزی میباشند که با فرکانس فراصوت مرتعش گردیده و آب را بصورت مه به فضای اطراف پراکنده میکنند.

مزایا:

– از آنجایی که بخار آن سرد است خطر سوختگی (به ویژه برای خردسالان) ایجاد نمیکند.

– مصرف انرژی آنها کمتر است.

معایب:

– آب سرد محل مناسبی برای تکثیر باکتریها و قارچ ها میباشد، و از آنجایی که در بخور سرد قطرات ریز آب به هوا پراکنده میشود، باکتری ها و مواد زیان آور دیگر نیز به همراه آب در فضای اتاق منتشر میشوند (به غیر از رطوبت ساز تبخیری) بنابراین مخزن آب آنها بایستی هر روز با آب و صابون شسته شود.

– از آنجایی که در بخور سرد مواد معدنی موجود در آب در هوا پراکنده میشود (به غیر از رطوبت ساز تبخیری) بایستی مخزن آب آنها را با آب مقطر پر کرد. (در غیر این صورت مواد معدنی موجود در آب بصورت گرد و غبار در محیط منزل پخش خواهند شد)

نکته:بخور سرد فراصوت کم صدا ترین و بخور گرم پر سروصداترین دستگاههای بخور میباشند.

نکته:توصیه میشود در اتاق کودکان و خردسالان دستگاه بخور سرد قرار داده شود نه بخور گرم.

نکته:برخی از رطوبت سازهای مدرن دارای فیلتر ضد عفونی کننده آب و کارتریج سختی گیرآب نیز میباشند.

تاثیرات سوء رطوبت زیاد:

رطوبت بالا باعث ایجاد پوسیدگی در وسایل چوبی، زنگ زدن وسایل فلزی، تشدید درد پا و کمر، تجمع حشرات و آفات، افزایش آلرژن ها (مواد حساسیت زا) نظیر مایت ها و کپک ها ، افزایش رشد باکتریها در منزل، دشواری در تنفس، خستگی، کنده شدن کاغذ دیواری ها، پوسته پوسته شدن رنگها، آسیب به وسایل الکتریکی و غیره میشود.

نکته:رطوبت بالا حملات آسم و آلرژی را تشدید میکند.

منابع  رطوبت زای داخل منازل:

حمام (استحمام)-پخت و پز (آشپزخانه)- عمل تنفس-گیاهان داخل منزل-خشک شدن لباسهای شسته شده.

چگونه رطوبت را کاهش دهیم:

۱-با نصب هواکش در حمام، آشپزخانه و هر جا که امکان تولید بخار وجود دارد.

۲-استفاده از دستگاه رطوبت زدا(dehumidifier) که باعث حذف رطوبت از هوا میشود.

نکته: تمام افرادی که از بیماریهای آسم، آلرژی و سینوزیت رنج میبرند ضرورت دارد رطوبت محل سکونت خود را کنترل کنند.