بیخوابی: عوامل و راهکارها

می توان گفت که هیچ چیز به اندازه کمبود خواب بر ادراک و عملکرد افراد تاثیر نمی گذارد. گرچه اکثر افراد از کمبود خواب های جزئی خود آگاه نیستند، اما این مشکل تاثیر زیادی بر رفتار و مهارت های آنان خواهد گذاشت. از اینرو می توان بیخوابی را مایه ویرانی زندگی افراد دانست.

اگر فکر می کنید که شما هم از بیخوابی یا کم خوابی رنج می برید، بهتر است از اصول اولیه این مشکل آگاه شوید. بیخوابی نوعی اختلال خواب است و با ناتوانی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن برای یک مدت معین تعریف می شود. گرچه گزارش های بیماران از مشکلات آنها در رابطه با خواب تقریباً با یکدیگر در ارتباط است، اما باید هرگونه ارتباط ژنتیکی مربوط با این مشکل بررسی شود.

نکته: بین مشکل داشتن در خوابیدن یا خواب ضعیف و بی کیفیت و مشکل بی خوابی بالینی تفاوت وجود دارد. در این مقاله قصد داریم به مورد دوم بپردازیم و عوامل پزشکی و درمان ها و راهکارهای آن را بررسی کنیم.

* عوامل دخیل در بیخوابی

اختلالات احساسی: اختلالات احساسی اگر مورد درمان قرار نگیرد، می تواند تاثیر بسیار نیرومندی بر زندگی بیمار داشته باشد. این اختلالات از طریق تغییر و تبدیل های شیمیایی در بدن توانایی تغییر ادراک، مهارت های کنار آمدن و توانایی فرد برای خوابیدن را دارد. اکثریت افرادی که دچار بیخوابی مداوم هستند، از مشکلات روانی مثل افسردگی، اختلال بیپولار، یا اضطراب نیز رنج می برند. این مشکل ممکن است به خاطر بالا بودن میزان کورتیزول—یک هورمون استرس—باشد که عامل مهمی در اینگونه مشکلات و اختلالات روانی به شمار می رود و در اکثریت افرادی که از بیخوابی مزمن رنج می برند نیز دیده می شود.

بیماری های پزشکی: بیماری ها و مشکلات پزشکی که بر تنفس، کنترل حرکت یا فعالیت مغز تاثیر می گذارد، نیز ممکن است در بروز بیخوابی دخیل باشد. مشکلاتی مثل پارکینسون، آلزایمر، ADHD، یا بیماری های قلبی نیز می تواد نقش مهمی در توانایی فرد در خوابیدن داشته باشد.

مصرف داروها: داروهایی که حاوی محرک ها باشد نیز ممکن است عاملی برای بروز بیخوابی به حساب آید. داروهای ضد افسردگی هم جزء عوامل احتمالی بیخوابی است. به طور مشابه، سایر محرک ها مثل کافئین نیز می تواند تاثیر شگرفی بر ناتوانی شما در خوابیدن داشته باشد. از اینرو بهتر است از نوشیدن قهوه بعد از یک ساعت از روز خودداری کنید.

افراط: اعتیاد به مواد مخدر عوارض جانبی بسیار زیادی دارد. ناتوانی در خوابیدن میتواند یکی از تاثیرات قابل توجه اما کمتر جدی آن باشد. گرچه استفاده از مشروبات الکلی در حد کنترل شده تاثیری بر توانایی فرد برای خوابیدن نخواهد داشت، اما مصرف دیرهنگام و بیش ازاندازه این مواد می تواند ساختار خواب را کمی بعد از به خواب رفتن شما در هم شکسته و باعث بروز اختلالات دیگری مثل حبس نفس در خواب یا سندرم بی قراری پاها در خواب شود. کوکائین و برخی داروهای مسکن نیز می توانند اختلالات مشابهی در خواب افراد به وجود آورد.

* درمان بیخوابی

رفتار درمانی

از آنجا که بیشتر عوامل دخیل در بیخوابی از ناتوانی شما برای تمدد اعصاب ناشی میشود، رفتار درمانی می تواند اولین روش درمانی برای این مشکل به شمار رود. در این روش درمانی به بیماران آموزش داده می شود که چطور به وضعیت ریلکسیشن و تمدد اعصای دست یابند. اینگونه درمان ها در اکثر بیماران نتایج موثر و ماندگاری از خود نشان داده است.

تمرکز رفتار درمانی شامل موارد زیر است:

کنترل محرک: ایده این متد در یادآوری این حقیقت به بیمار است که تختخواب محل خوابیدن است. و به بیماران گفته می شود که فقط زمانیکه آمادگی خوابیدن دارند به تختخواب خود بروند و اگر بعد از مدت کوتاهی موفق به خوابیدن نشدند از روی آن بلند شوند. هر روز سر ساعت معینی از خواب بیدار شوند و از چرت زدن ها در طول روز اجتناب کنند.

رفتار درمانی شناخت: این متد افکار منفی درمورد خواب را نهی می کند.

ریلکسیشن عضلانی پیشرونده: در این متد به بیماران آموزش داده می شود که چطور بدن و ذهن خود را برای استراحت آماده کنند.

داروها

درمان های دارویی نیز می توانند بسیار موثر باشند اما هیچگاه مشکل بیخوابی را از ریشه درمان نمی کنند و در تخفیف دادن علائم مشکل کمی کند هستند. داروهای غیر تجویزی زیادی برای بیخوابی وجود دارد اما به خاطر داشته باشید که استفاده طولانی مدت از این داروها ممکن است اعتیاد آور باشد، ازاینرو قبل از شروه استفاده از هر نوع دارو حتماً با پزشک مشورت کنید.

داروهای تجویزی که اساساً برای تقویت خواب ساخته شده اند داروهای مسکن خواب آور نامیده می شوند و گفته می شود که واکنش های آلرژیک جدی در فرد ایجاد می کند. داروهای آنتی هیستامین و مسکن های دیگر موجود در بازار نیز می تواند به برطرف کردن این مشکل کمک کند.

خواب خوشی داشته باشید

عوامل دیگری نیز می تواند در ایجاد بیخوابی دخیل باشد که در مراحل مختلف زندگی ایجاد می شود. برای مثال  بالا رفتن سن و پیری به خاطر بروز برخی تغیرات در هورمون های رشد که به خوابیدن ما کمک می کنند، می تواند یکی از دلایل بیخوابی باشد. به طور کلی افرادی که در برخی مراحل زندگی یا به طور مداوم دچار این مشکل می شوند حتماً باید به دنبال درمان های پزشکی باشند.

برای درمان بیخوابی می توانید از مدیتیشن، ورزش، و تکنیک های ریلکسیشن استفاده کنید تا این علائم در شما کمرنگ تر شود. باید به خود یاد بدهید که چطور ذهن و جسمتان را برای استراحت آماده کنید تا بتوانید خوابی طولانی، باکیفیت و خوش داشته باشید.