زردی در نوزادان : درمان , نشانه ها، علل و پیشگیری

زردی زمانی در نوزادان اتفاق می‌افتد که سطح بالایی از بیلی‌روبین در خون آنها وجود داشته باشد. بیلی‌روبین ماده زردرنگی است که بدن در زمان جایگزین کردن گلوبول‌های قرمز قدیمی، تولید می‌کند. کبد به شکستن و تجزیه این ماده کمک می‌کند تا بتواند از طریق مدفوع دفع شود.

بالا بودن سطح بیلی‌روبین باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌های نوزاد می‌شود که به این بیماری زردی گفته می‌شود.

علل زردی

 

کمی بالا بودن سطح بیلی‌روبین در بدن نوزاد بعد از تولد کاملاً طبیعی است.

وقتی جنین در رحم مادر رشد می‌کند، جفت بیلی‌روبین را از بدن نوزاد بیرون می‌کشد. جفت عضوی است که در طول بارداری برای غذا دادن به نوزاد رشد می‌کند. بعد از تولد، کبد نوزاد است که این کار را بر عهده می‌گیرد که البته مدتی طول می‌کشد.

بیشتر نوزادان تازه متولدشده کمی زردی پوست یا یرقان دارند. به این مسئله «زردی فیزیولوژیک» می‌گویند. این زردی بی‌ضرر است و معمولاً در ۴-۲ روزگی نوزاد بدتر می‌شود و طی دو هفته از بین می‌رود و معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند.

دو نوع زردی ممکن است در نوزادانی که از شیر مادر تعذیه می‌کنند به وجود آید که هر دو آنها معمولاً بی‌ضرر هستند:

• زردی شیرخوارگی که معمولاً طی هفته اول تولد در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند ایجاد می‌شود، مخصوصاً در نوزادانی که نگهداری خوبی از آنها نمی‌شود یا آمدن شیر مادر کند است.

• زردی شیر مادر که در بعضی نوزادان سالم که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، ممکن است بعد از ۷ روز از تولد ایجاد شود و معمولاً در هفته دوم و سوم تولد به اوج خود می‌رسد و ممکن است حدوداً یک ماه به صورت خفیف ادامه یابد. دلیل آن ممکن است تاثیر مواد درون شیر مادر بر چگونگی تجزیه و شکسته شدن بیلی‌روبین در کبد باشد. زردی شیر مادر با زردی شیرخوارگی متفاوت است.

اگر فرزندتان دچار مشکلی شود که طی آن تعداد گلوبول‌های قرمز خون که باید در بدن جایگزین شوند افزایش یابد، زردی حاد ممکن است اتفاق بیفتد. این مشکلات عبارتند از:

• شکل ناهنجار گلوبول‌های خونی

• گروه‌خونی متفاوت نوزاد با مادر

• خونریزی زیر پوست سر بخاطر زایمان سخت

• بالا بودن سطح گلوبول‌های قرمز خون، که در نوزادانی که سن مادر برای بارداری پایین است و برخی دوقلوها متداول‌تر است

• عفونت

• کمبود بعضی پروتئین‌های مهم که آنزیم نامیده می‌شوند

چیزهایی که بیرون کردن بیلی‌روبین را برای بدن نوزاد سخت‌تر می‌کند هم می‌تواند منجر به زردی‌های حادتر شود، مثل:

• بعضی داروها

• عفونت‌های مادرزادی مثل سفلیس، سرخجه و امثال آن

• بیماری‌هایی که بر کبد و مجرای صفراوی اثر می‌گذارند مثل فیبروز کیستی و هپاتیت

• پایین بودن سطح اکسیژن

• عفونت‌ها

• بسیاری اختلالات ژنتیکی و ارثی

نوزادانی که خیلی زود به دنیا می‌آیند (نارس هستند) بیشتر در معرض ابتلا به زردی هستند تا بچه‌های کامل.

علائم

 

زردی موجب زرد شدن رنگ پوست می‌شود. این تغییر رنگ معمولاً از صورت شروع شده و بعد به سینه‌ها، شکم و پاها نیز سرایت می‌کند.

گاهی‌اوقات، نوزادان مبتلا به زردی حاد دچار خستگی شدید و تغذیه بد می‌شوند.

معاینات و آزمایشات

 

دکترها، پرستارها و اعضای خانواده در بیمارستان و بعد از آن در خانه باید مراقب علائم زردی در نوزاد باشند.

برای هر نوزادی که به نظر دچار زردی می‌شود، سطح بیلی‌روبین بدن او فوراً اندازه‌گیری می‌شود. این کار از طریق آزمایش خون قابل انجام است.

بیشتر بیمارستان‌ها در ۲۴ ساعت ابتدای تولد نوزاد، سطح بیلی‌روبین همه نوزادان را چک می‌کنند. بیمارستان‌ها از یک میله پزشکی استفاده می‌کنند که می‌تواند سطح بیلی‌روبین را فقط با لمس پوست برآورد کند. اگر عددی که با این وسیله گزارش می‌شود بالا باشد، باید نتیجه با آزمایش تست تایید شود.

آزمایشاتی که ممکن است انجام گیرد عبارتند از:

• آزمایش خون کامل

• تست کومبز

• شمارش رتیکولوسیت

برای نوزادانی که نیاز به درمان دارند یا آنهایی که سطح کلی بیلی‌روبین آنها بیشتر از آنچه انتظار می‌رود رو به افزایش است، نیاز به تست‌های بیشتری خواهد بود.

درمان

 

معمولاً نیاز به درمان خاصی نیست.

در تعیین درمان، پزشک باید موارد زیر را در نظر داشته باشد:

• سطح بیلی‌روبین نوزاد

• سرعت افزایش این میزان

• زود به دنیا آمدن نوزاد (بچه‌هایی که زودتر از زمان طبیعی به دنیا می‌آیند بیشتر برای سطح بیلی‌روبین تحت درمان قرار می‌گیرند)

• سن کنونی نوزاد

اگر سطح بیلی‌روبین بسیار بالا باشد یا سرعت بالا رفتن آن زیاد باشد، نوزاد نیاز به درمان خواهد داشت.

دقت کنید که نوزاد را به خوبی با شیر مادر یا شیرخشک تغذیه کنید. تغذیه منظم (تا ۱۲ مرتبه در روز) موجب تحریک بیشتر عمل دفع شده و این مسئله بیلی‌روبین را از طریق مدفوع از بدن خارج می‌کند. برای دادن شیرخشک بیشتر به نوزادتان حتماً با پزشک مشورت کنید.

بعضی از نوزادان می‌بایست قبل از ترک بیمارستان تحت درمان قرار گیرند. بعضی دیگر باید بعد از این چند روز بزرگتر شدند به بیمارستان برگردند. درمان در بیمارستان معمولاً یک تا دو روز طول خواهد کشید.

گاهی‌اوقات برای نوزادانی که سطح بیلی‌روبین در بدنشان بسیار بالاست از نورهای آبی خاصی استفاده می‌شود که به آن فوتوتراپی می‌گویند. این نورها به شکسته شدن بیلی‌روبین در بدن کمک می‌کند.

نوزاد در یک تختخواب بسته و گرم زیر نورهای مصنوعی قرار می‌گیرد. فقط به او پوشک پوشانده و عینک خاص هم برای محافظت از چشم‌هایش به او می‌زنند. آکادمی پزشکی کودکان امریکا توصیه می‌کند که در صورت امکان تغذیه از شیر مادر در دوران فوتوتراپی ادامه یابد. به ندرت برای تغذیه نوزاد از سرم استفاده می‌شود.

اگر سطح بیلی‌روبین در بدن نوزاد خیلی بالا نباشد یا به سرعت بالا نرود، می‌وانید فوتوتراپی را در خانه با پتوی فایبراپتیک انجام دهید که نورهای ریزی در آن وجود دارد.

• می‌بایست نوردرمانی را روی پوست نوزاد نگه دارید و هر ۲ یا ۳ ساعت یکبار (۱۰ تا ۱۲ مرتبه در روز) به نوزادتان شیر بدهید.

• پرستاری به خانه‌تان می‌آید و نحوه استفاده از پتو یا تخت مخصوص را به شما‌ آموزش می‌دهد.

• پرستار برای چک کردن وزن، تغذیه، پوست و سطح بیلی‌روبین نوزادتان روزی یکبار به او سر خواهد زد.

• از شما خواسته می‌شود تعداد پوشک‌های خیس یا کثیف نوزادتان را بشمارید.

در حادترین موارد زردی، نیاز به تعویض خون خواهد بود. در این عمل، خون نوزاد با خون تازه جایگزین خواهد شد. یکی دیگر از روش‌های درمانی بسیار موثر برای نوزادان مبتلا به زردی حاد، ایمونوگلوبولین درون وریدی است.

پیش‌بینی بیماری

 

زردی نوزادان معمولاً خطرناک نیست. در اکثر نوزادان این مشکل بدون نیاز به درمان بعد از یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.

بالا بودن بیش از حد سطح بیلی‌روبین می‌تواند مغز را تخریب کند که به آن کرنیکتروس می‌گویند. اما این مشکل معمولاً قبل از اینکه سطح بیلی‌روبین به آن اندازه بالا برود که منجر به این تخریب شود، تشخیص داده می‌شود.

برای نوزادانی که نیاز به درمان دارند، معمولاً درمان موثر واقع می‌شود.

مشکلات احتمالی

 

مشکلات نادر اما بسیار جدی ناشی از بالا بودن سطح بیلی‌روبین عبارتند از:

• اختلالات دماغی

• کر شدن

• کرنیکتروس — تخریب مغز بخاطر بی‌اندازه بالا بودن سطح بیلی‌روبین

چه زمان از متخصص کمک بگیرید

 

همه نوزادان باید طی ۵ روز ابتدای تولد برای زردی چک شوند.

• آنهایی که کمتر از ۲۴ ساعت را در بیمارستان می‌گذرانند، بعد از ۷۲ ساعت ابتدای تولد باید چکاپ شوند.

• نوزادانی که بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت به خانه فرستاده می‌شوند، باید بعد از ۹۶ ساعت از تولد چکاپ شوند.

• نوزادانی که بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از تولد به خانه می‌روند، باید بعد از ۱۲۰ ساعت از تولد چکاپ شوند.

اگر نوزاد دچار تب، بی‌میلی، یا بدغذایی شد، زردی در او حالت اورژانسی پیدا می‌کند.

بااینکه زردی بیماری جدی به شمار نمی‌رود، اما در موارد زیر حتماً با پزشک تماس بگیرید:

• حاد شدن زردی (پوست به رنگ زرد روشن درآید)

• زردی بعد از ویزیت حادتر شده یا بیشتر از دو هفته طول کشیده و یا علائم دیگری مشاهده کرده‌اید

• پاها نیز زردرنگ شوند

پیشگیری

 

درجاتی از زردی در نوزادان طبیعی است و قابل پیشگیری نیست. خطر زردی حاد با حداقل ۸ تا ۱۲ مرتبه در روز شیر دادن به نوزاد ی چند روز ابتدای تولد  مراقبت خوب از او کمتر می‌شود.

همه زنان باردار می‌بایست برای شناسایی گروه خونی و پادتن‌های غیرمعمول  آزمایش خون بدهند. اگر Rh مادر منفی بود، نیاز به تست پیگیری روی بندناف نوزاد است. همچنین اگر گروه خونی مادر O+ بود نیز این کار باید انجام شود اما درصورت مراقبت خب و کافی نیازی نیست.

مراقبت خوب و دقیق نوزاد طی ۵ روز اول تولد می‌تواند از بسیاری مشکلات مربوط به زردی جلوگیری کند. این مراقبت‌ها عبارتند از:

• در نظر داشتن خطر ابتلا به زردی در نوزاد

• چک کردن سطح بیلی‌روبین نوزاد در روز اول تولد

• برنامه ریزی کردن برای حداقل یک ویزیت دکتر طی هفته اول تولد برای نوزادانی که طی ۷۲ ساعت از بیمارستان مرخص می‌شوند