پریود ، قاعدگی ، عادت ماهیانه

قبـل از ایـنـکـه بـحـث را آغـاز کـنـیـم، چـنـد اصـطلاح مـورد استفاده پزشکان در زمینه پریود و قاعدگی زنانه را برایتان توضیح میدهیم:

قاعدگی (عادت ماهیانه): خـروج ماهیانه خون از رحم در خانم ها. چرخه قاعدگی: زمان از شروع یک دوره تا شروع دوره بعدی. واحد شمارش این چرخه به روز می باشد.
تخم گذاری: رها شدن تخم های بالغ از تخمدان.
قاعدگی با درد زیر دل: درد پایین شکم همراه با پیچش قبل یا در طی دوره ماهیانه.
رحم: عضوی که بچه تا قبل از تولد در آن رشد می کند.

قاعدگی های معمولی و نرمال — برای همه خانم ها یکسان نیست

دختری به مطب من مراجعه کرد که می خواست قبل از رفتن به تعطیلات مورد معاینه فیزیکی قرار گیرد. مادرش گفت: “او هنوز کلاس پنجم است اما دوره قاعدگی او شروع شده است با اینکه این اتفاق برای هیچکدام از دوستانش نیفتاده است. آیا خیلی زود نیست؟ ” بعد از اینکه با دختر و مادرش صحبت کردم و معاینات را انجام دادم، به آنها گفتم که این کاملاً اتفاقی نرمال است و هیچ مشکلی وجود ندارد.

چیزی که فهمیدم این بود: مادر دختر یک سال و نیم قبل از معاینات ما رشد سینه های دختر را متوجه شده است و دختر چهار ماه قبل اولین دوره ماهیانه را داشته است، درست بعد از اینکه یازده ساله شده است. بعد از آن دو بار دیگر قاعده شده که بین هر کدام پنج تا شش هفته فاصله زمانی بوده است و هر دوره ۵ تا ۶ روز طول کشیده است.  این دختر همچنین در یکی از این دوره ها دچار دردهای زیرشکمی نیز بوده است. خواهر بزرگتر او و مادرش اولین قاعدگی خود را در حدود ۱۲ سالگی داشته اند.

بعد از اینکه این اطلاعات را از مادر و دختر گرفتم، کاملاً اطمینان داشتم کا آن دختر کاملاً طبیعی است. اما چگونه می توان این مطلب را حتی قبل از معاینات پزشکی متوجه شد؟

سن متوسط شروع قاعدگی برای دختر خانم ها حدود دوازده و نیم است. زودترین سن برای شروع  قاعدگی ممکن است ۹ سالگی و دیرترین آن ۱۶ سالگی باشد. اگر دختری تا بعد از ۱۶ سالگی قاعده نشده باشد، نیاز به مراجعه به پزشک هست.

اولین دوره قاعدگی در دختر خانم ها معمولاً یک یا دو سال قبل از شروع رشد سینه  در آنها است. درواقع، در بیشتر موارد قبل از شروع قاعدگی سینه ها و موهای بدن کاملاً رشد نموده اند. اگر سینه های دختری تا سن ۱۴ سالگی هنوز رشد نکرده باشند حتماً باید به پزشک مراجعه کند.

در طی دو سال اول بعد از نخستین عادت ماهیانه، تخم گذاری در کمتر از نیمی از چرخه قاعدگی صورت می گیرد. به خاطر این مسئله، چرخه های قاعدگی زودهنگام معمولاً نامنظم هستند. با گذشتن دو سال تخم گذاری بیشتر و بیشتر انجام می گیرد و چرخه ها منظم تر می شوند. این چرخه ها می تواند ۲۱ تا ۳۵ روز طول بکشد.
درد زیرشکمی زمانی اتفاق می افتد که تخم گذاری قبل از شروع قاعدگی صورت بگیرد. هورمون هایی که بعد از تخم گذاری در رحم تولید می شوند تولید سایر هورمون ها را که باعث انقباضات دردآور در رحم می شود تشدید می کند. نیمی از خانم ها دچار این دردها می شوند چون تخم گذاری معمولاً در دو سال اول بعد از نخستین قاعدگی صورت نمی گیرد.

سن شروع قاعدگی تحت تاثیر عوامل مختلف از قبیل عوامل ژنتیکی است. اگر مادر یا خواهر دختری در سنی پایین تر از سن نرمال قاعده شده باشند، بسیار امکان دارد که او هم همینطور شود. سایر عوامل شامل تغذیه، ورزشکاری و نژاد است. امروزه گفته می شود که تغذیه نا مناسب یکی از مهمترین عوامل برای قاعدگی زودرس است.

دردهای قاعدگی

همانطور که قبلاً اشاره شد، دردهای قاعدگی مشکلی متداول در دختران نوجوان و خانم ها به حساب می آید. این دردها ممکن است کم، متوسط یا زیاد باشد. حدود  ده درصد دخترها ممکن است طاقت بیش از سه روز درد را نداشته باشند.

دردهای قاعدگی چیست؟

۸۰ درصد می توان گفت که دردهای قاعدگی در قسمتی از سندرم زیرشکم هستند. این دردها ازهورمون هایی که پروستاگلاندیس نامیده می شوند که باعث پیچش های دردآور در طی دوره ماهیانه می شود ایجاد می شوند. تولید این هورمون ها در رحم با هورمون پروژسترون تشدید می شود که رحم بعد از تخم گذاری تولید می کند. این هورمون های پروستاگلاندیس می تواند سایر اعضاء را هم تحت تاثیر قرار دهد. معمولاً درد های کمر، سردرد، حالت تهوع و سرگیجه با این دردها همراه است. این علائم ممکن است یکی دو روز قبل از شروع قاعدگی صورت گیرد و  معمولاً در روز دوم قاعدگی به منتهای درجه خود می رسد.

درمان هایی برای مقابله با این دردها وجود دارد که در زیر در موردشان صحبت خواهیم کرد.

درمان هایی برای مقابله با دردهای قاعدگی

بسیاری دخترهای نوجوانان و خانم ها اطلاع ندارند که درمان های موثری برای رهایی از این دردها وجود دارد. معمولاً این درمان ها جزء درمانهای غیر استروئیدی و  داروهای ضد التهاب مثل ایبوپروفن قرار می گیرد. بعضی از این داروها را می توان بدون نسخه و بعضی دیگر را باید با نسخه تهیه کرد.

برای بعضی دختر خانم ها این دردها یک یا دو روز قبل از شروع عادت ماهیانه اتفاق می افتد. ممکن است همچنین علائمی مشاهده کنند که به آنها اطلاع می دهد که قاعدگیشان نزدیک است، مثل باد کردن و فشار در زیر شکم. در این حالت بسیار خوب است که درمان را قبل از شروع عادت ماهیانه آغاز کنند.

برای دردهای کم، توصیه می شود که از استامینوفن یا ایبوپروفن با درصد پایین استفاده کنند. استامینوفن داروی غیر استروئیدی ضد التهاب نیست اما مسکن خوبی برای کاهش درد به حساب می آید و در بعضی خانم ها خوب عمل می کند. اما اگر برای بعضی خانم ها اثر نکرد، باید به سمت داروهای دیگری بروند که درصد بالاتری داشته باشد.

برای دردهای متوسط و شدید، توصیه می شود که با ایبوپروفن ۲۰۰ چهار مرتبه در روز یا ناپروکسن سدیم ۲۲۰ میلیگرمی دو بار در روز شروع کنند. و با بالا تر رفتن درد درصد مسکن را هم بالاتر ببرند. اگر دردها شدید یا متوسط باشند، توصیه می شود که این مسکن ها مداوماً استفاده شوند. استفاده از این داروها را باید تا برطرف شدن علائم ادامه دهند که معمولاً تا روز سوم قاعدگی ادامه دارد.

اگر ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم درد شما را کاهش نداد، دیگر باید به پزشک مراجعه کنید. داروهای دیگری نیز وجود دارد که فقط می توان با نسخه تهیه کرد که در مقابل مشکلاتی مثل حالت تهوع  بسیار تاثیر گذار هستند. امید خود را از دست ندهید. با مراقبت های پزشکی حتماً  می توانید نتیجه بگیرید.

پیشنهادات عملی برای درمان

از آنجا که استفاده از دارو در بسیاری از مدارس ممنوع می باشد، معمولاً توصیه می شود که بیماران از داروهایی استفاده کنند که می توان سه بار در روز یا کمتر استفاده کرد. اولین قرص را صبح، دومی را دقیقاً بعد از برگشت از مدرسه و سومی را هم حدود هشت ساعت بعد استفاده کنید. باز هم توصیه می شود که این داروها را حتماً با غذا یا حداقل یک لیوان شیر یا آبمیوه استفاده کنید.

 اما اگر این داروها اثر نکند چه؟

من معمولاً به بیماران می گویم که این درمان ها را سه تا شش ماه ادامه دهند. گاهی اوقات مشاهده می شود که حتی داروهایی با درصدهای بسیار بالا هم موثر واقع نمی شوند. قبل از اینکه سراغ درمان های دیگری بروند، من معایناتی روی آنها انجام می دهم تا دلایل دیگر این دردها مشخص شوند. دلایل دیگر این دردها می تواند نقص در دستگاه تناسلی و وجود بافت های نابجا درون رحم باشد. این می تواند به مشکلات جدی و دردهایی که فقط مختص دوران قاعدگی نیست بیانجامد. گاهی اوقات این بافت با معاینات دقیق مشاهده می شوند.

درمان های هورمونی برای دردهای دوران قاعدگی

فرض می کنیم که معاینات وضعیتی نرمال را نشان داد و بیماری های دیگری هم در کار نبود، در این مواقع داروهایی هورمونی برای دختر خانم ها توصیه می شود. این هورمون ها از تخم گذاری جلوگیری کرده و باعث می شود که تخمدان ایجاد درد نکند. همانطور که ممکن است شما هم اطلاع داشته باشید قرص های ضد حاملگی از تخم گذاری جلوگیری می کند. و این راحت ترین و کم خرج ترین راه از درمان های هورمونی است. قرص های ضد حاملگی ۸۰ تا ۹۰ درصد موفق بوده اند.

معالجاتی طبیعی برای دردهای دوران قاعدگی

این دردها سالیان سال است که وجود داشته اند، به همین دلیل درمان های غیر پزشکی بسیاری هم برای آن وجود دارد. توصیه می شود که از این درمان های طبیعی و غیر پزشکی را هم در کنار درمان های پزشکی که توضیح دادیم استفاده کنید.

استراحت و پایین آوردن فشار عصبی

مثل موقیت های دیگر، دردهای قاعدگی نیز ممکن است با خستگی و اضطراب تشدید شود. بنابراین، استراحت کامل قبل از شروع قاعدگی می تواند در کاهش این دردها بسیار موثر باشد. اضطراب و استرس جزئی از زندگی همه ما هستند، اما اینکه بدانیم چطور با این مسائل برخورد کنیم بسیار مهم است. مدیتیشن، یوگا و ورزش هم می تواند بسیار موثر باشد.

گرما

گرما به شکل یک حمام داغ یا استفاده از دستمال گرم روی شکم می تواند بسیار کمک کننده باشد.

ورزش

دختری که به طور مداوم ورزش می کند، بسیار کمتر دچار این دردها می شود و ورزش مداوم و روزانه به کاهش این دردها کمک شایانی می کند.

استراحت در رختخواب

به بیماران معمولاً توصیه می شود که تا جایی که ممکن است کارهای روزانه خود را انجام دهند. ماندن در رختخواب درمانی قطعی برای این دردها به حساب نمی آید.  بعضی از پزشکان معتقدند که کمکی به کاهش درد نمی کند. اما قطعاً ماندن در رختخواب و نداشتن حرکت و فعالیت های بدنی زیاد باعث می شود که درد کمتری حس کنید.

 چرخه: چه مدت، چه مقدار و چند وقت یکبار؟

سیستمی که نظم زمانی قاعدگی را کنترل می کند بسیار پیچیده است. تحت تاثیر سیستم هورمونی درون ریز و قسمت های مختلفی از مغز است. همانطور که قبلاً هم اشاره شد، نا منظم بودن قاعدگی در دخترها  در یکی دوسال اول مسئله ای متداول است. ممکن است دختری دفعه اول قاعده شود و بعد برای دو ماه دیگر نشود. دختر دیگری ممکن است چند ماه منظم قاعده شود و بعد یکماه اصلاً قاعده نشود. این مسائل برای دخترها کاملاً عادی است.

مقدار و طول مدت

مقدار و طول مدت قاعدگی بستگی به این دارد که آیا تخم گذاری در طی چرخه ی قبل صورت گرفته است یا خیر. همانطور که قبلاً اشاره شد، تخم گذاری در یکی دو سال اول قاعدگی بسیار نامنظم است. بنابراین قاعدگی هم ممکن است عقب و جلو بیفتد. گاهی برای بعضی دختر خانم ها در مورد مقدار و طول مدت قاعدگی سوال پیش می آید. در زیر کمی به این مسائل می پردازیم.

هر چند وقت یکبار؟

طول مدت چرخه  قاعدگی ممکن است از ۲۱ تا ۳۵ روز طول بکشد. در بیشتر دخترها این مدت به طور متوسط ۲۸ روز است. طول مدت چرخه در یکی دو سال اول متغیر است ولی معمولاً بین ۲۱ تا ۳۵ روز است. اگر دختری بین قاعدگی هایش فقط دو هفته فاصله باشد حتماً باید به پزشک مراجعه کند. وضعیت دختری هم که این فاصله برایش ۶ ماه می شود هم به همین ترتیب است مگر اینکه دفعه اولی باشد که پریود شده است.

چه مقدار؟

مقدار نرمال ریزش قاعدگی کمتر از یک چهارم فنجان در هر دوره است که معادل ۱۰ تا ۱۵ نوار بهداشتی است. هرچند، خیلی دشوار است که میزان خون از دست رفته در طی زمان قاعدگی را اندازه گیری کرد. گاهی اوقات وقتی بیماری به من می گوید که روزانه از ۱۰ نوار بهداشتی استفاده می کند، به نظر من مشکل فقط این است که آن فرد فقط فردی حساس است و زود به زود نوار بهداشتی خود را تعویض می کند و تا کمی خون روی آن می ریزد سریعاً آن را عوض می کند. چنین فردی از اینکه خون با بدنش مقاربت داشته باشد بیزار است یا اینکه فکر می کند بوی بدی خواهد گرفت که دیگران متوجه می شوند یا اینکه می ترسد خون به لباسهایش سرایت کند. سایر دخترها به نظر مشغول تر از این هستند که بخواهند نوار بهداشتی خود را تند تند عوض کنند و روزانه فقط از ۴ نوار بهداشتی استفتده می کنند که کاملاً طبیعی است.

پس یک فرد چگونه می تواند بفهمد که چه میزان خون را در طی یک دوره قاعدگی از دست می دهد؟ ابتدا باید بگوییم که ریزش کم یک مشکل به حساب می آید. اگر ریزش اینقدر زیاد بود که یک نوار بهداشتی بزرگ در طی چند ساعت کاملاً پر می شود، در صورتی که این مسئله مداوماً برایتان تکرار شود حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. اگر در بیش از یک دوره می بینید که مجبورید هر دو ساعت یکبار نوار بهداشتی خود را عوض کنید، ریزش شما آنقدر زیاد هست که نیاز به معاینات پزشکی باشد. در اینگونه موارد، معمولا آزمایش خون داده می شود تا ببینیم که فرد دچار کم خونی هست یا خیر.

چه مدت؟

قاعدگی معمولی ۳ تا ۷ روز طول می کشد. ۱۰ روز یا بیشتر بسیار زیاد به حساب می آید. اگر فقط یکبار ۹ تا ۱۰ روز طول کشید و چرخه قاعدگی ۲۱ روز بود فکر نمی کنم که مراجعه به پزشک لزومی داشته باشد. بعضی عوامل هستند که میتوانند به طولانی تر شدن دوره قاعدگی کمک کنند: حاملگی، ناقص یا غیر عادی بودن دستگاه تناسلی و اختلالات غددی. پیشنهاد من این است که اگر قاعدگی شما بیش از ۱۲ روز طول کشید به پزشک مراجعه کنید

دوره های قاعدگی از دست رفته

غیر معمول نیست که دختر خانم ها در طی یکی دو سال اول قاعدگیشان بعضی از قاعدگی ها را جا بیندازند.

جا انداختن یک دوره

قاعدگی: بعد از دو تا سه سال دیگر قاعدگی باید به طور منظم بعد از ۲۱ تا ۳۵ روز اتفاق بیفتد. در این زمان حتی جا افتادن یک قاعدگی ممکن است دلیل بر وقوع مشکلی باشد. در اینجا به چند تا از دلایل جا افتادن یک قاعدگی اشاره می کنیم:

• حاملگی: در این مورد همیشه تست حاملگی داده می شود و بهتر است که به بیماران هم اطلاع داده شود که چنین آزمایشی از آنها گرفته میشود.
• بیماری حاد
• فشارهای عصبی
• تغییر وزن سریع

جا انداختن چند دوره

قاعدگی: گاهی اوقات به جای قطع کامل قاعدگی، در قاعدگی ترتیب نا منظم می افتد. ممکن است دختری هر دو هفته قاعده شود و چند دوره را جا بیندازد و بعد دوباره به مدت ۱۴ روز یا بیشتر قاعده شود. گاهی این مشکل به علت عدم کار کردن صحیح خونریزی رحم است. این مشکل هم می تواند به خاطر دلایلی که قبلاً ذکر کردیم اتفاق بیفتد. مراجعه به پزشک بسیار مهم است.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

به طور خلاصه باید بگوییم که اختلافات زیادی در قاعدگی در افراد مختلف وجود دارد. در یکی دو سال اول قاعدگی بی نظمی هایی در طول مدت چرخه و مقدار ریزش مشاهده می شود که کاملاً عادی است و مشکل خاصی وجود ندارد. اما اگر چرخه قاعدگی کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳ ماه طول کشید حتماً باید با یک پزشک مشورت کرد.

بعد از این چرخه های قاعدگی باید منظم شود. در این زمان هم اگر بی نظمی هایی در چرخه ها دیده شد باید به پزشک مراجعه کرد.

جا انداختن فقط یک دوره قاعدگی، حتی بعد از اینکه چرخه ها منظم شده اند، مشکل خاصی تلقی نمی شود. اما جا انداختن بیش از یک دوره ممکن است علائمی برای یک مشکل به حساب آید. همیشه باید امکان حاملگی را در نظر گرفت. پیشنهاد می کنم که بعد از جا افتادن دومین قاعدگی به پزشک مراجعه کنید. جا افتادن چند قاعدگی و چرخه های قاعدگی کمتر از ۲۱ روز، ریزش بیش از حد و طولانی حتی در اولین دوره می توانند نشانه هایی برای بروز مشکل باشند و باید به پزشک مراجعه شود.

در آخر باید بگوییم که دردهای زیر شکمی طبیعی ترین اختلال در دوران قاعدگی هستند. اما اگر مداوای معمولی به کار نیامد، باید به پزشک مراجعه شود. در هر حال باید در این دوران هر چه می توانید مراقبت کرده و هوشیار باشید.