سینوزیت چیست – بخش نخست

سیـنوزیت(sinusitis) بـه عـفـونـت، التـهـاب و تـورم مـخـاط یـک یـا تـمام سینوسهای مجاور بینی اطلاق میگردد.

سینوسهای مجاوربینی(paranasal sinuses): حفره های توخالی و پـر از هـوایی هستـنـد کـه در مـیان استخوانهای صورت و جمجمه قرار گرفته و با حفره بینی در ارتباط می بـاشنـد. در هـر طــرف صورت ۴ عدد سینوس وجود دارد که عبارتند از:

۱- سینوسهای فکی (maxillary sinuses):در زیر چشمها و در استخوان گونه واقع میباشند.

۲- سینوسهای پیشانی(frontal sinuses):در بالای چشمها و در استخوان پیشانی واقع میباشند.

۳-سینوسهای اتموئید و یا پرویزنی(ethmoid sinuses):بین چشمها و بینی و در استخوان پرویزنی واقع میباشند.

۴- سینوسهای شب پره ای(sphenoid sinuses):در پشت سینوس پرویزنی و چشمها و در مرکز استخوان جمجمه زیر غده هیپوفیز واقع میباشند.

پیدایش و رشد سینوسها:

۱-سینوسهای پیشانی تا سن ۵-۱۰ سالگی وجود ندارند. این سینوسها از سن ۷ سالگی به بعد پدید می آیند.

۲-سینوسهای فکی و پرویزنی از بدو تولد وجود داشته و تا ۱۸ سالگی به رشد خود ادامه می دهند.

۳-سینوسهای شب پره ای در سنین بلوغ ظاهر می گردند.

وظایف سینوسها:

۱-سبک شدن استخوان جمجمه و استخوانهای صورت.

۲-افزایش رزونانس (تشدید) صدای انسان.

۳-ایجاد یک بافر (ضربه گیر) در برابر ضربات وارده به سر و صورت.

۴-مرطوب و گرم کردن هوای تنفسی.

۵-تصفیه هوای تنفسی.

۶-عایق بندی ساختارهای حساس از قبیل ریشه دندانها و چشمها در برابر نوسانات سریع دمایی حفره بینی.

نکته:سینوسهای مجاور بینی توسط سوراخهای ریزی بنام(ostium/ostia) به حفره بینی مرتبط می باشند. توسط این روزنه ها(مجاری) تبادل هوایی صورت گرفته و ترشحات سینوسها تخلیه میگردد.

نکته:موکوس(mucus) یک ترشح لغزنده مخاطی است. موکوس یک کلوئید چسبناک و غلیظ که حاوی آنزیمهای آنتی باکتریال نظیر لیزوزیم و پادتنها (ایمنوگلوبینها) است. موکوس بطور طبیعی سفید و یا بی رنگ است. وظایف موکوس در سیستم تنفسی عبارت است از: مقابله با عوامل میکروبی و محافظت از ششها با به دام انداختن ذرات خارجی که همراه با هوای تنفسی وارد بینی میگردند.

نکته:بطور طبیعی مخاط سینوسها و بینی از مژکهای میکروسکوپی موسوم به سیلیا (cilia) پوشیده شده است. این مژکهای ضرباندار با حرکات ریتمیک به سمت عقب و جلو به مانند یک جاروب میکروسکوپی موکوس، میکروبها، ذرات محرک، گردو غبار و مواد حساسیت زا را به دام انداخته و به سمت سوراخهای بینی و یا پشت حلق و معده می رانند.

نکته: آب و هوای سرد باعث میگردد فعالیت مژک های مخاط بینی و سینوسها کاهش یافته و یا کاملا متوقف گردند. این امر باعث آبریزش بینی میشود. همچنین موکوس در هوای سرد غلیظ ترمیشود، از اینرو هنگامی که شما از هوای آزاد به داخل منزل می آیید، موکوس رقیق تر شده و مجددا دچار آبریزش بینی میگردید.

نکته:استعمال سیگار و آلودگی هوا میتوانند حرکات مژکها را مختل و یا متوقف سازند.

نکته: به هر علت که مخاط سینوسها ملتهب شود، سبب مسدود شدن منافذ (راه های ارتباطی) میان سینوسها و بینی میگردد. احتباس هوا، موکوس و چرک باعث ایجاد فشار به دیواره سینوسها میگردد. همچنین وقتی هوا نمیتواند وارد سینوسها شود، خلاء ایجاد شده ایجاد درد خواهد کرد. انسداد راههای ارتباطی موکوس (ترشحات سینوسها) را به یک محیط مستعد برای رشد میکروبها تبدیل میکند.

انواع سینوزیت:

۱-سینوزیت فکی:باعث ایجاد درد و احساس فشار در گونه ها میشود (دندان درد و سردرد)

۲-سینوزیت پیشانی: باعث ایجاد درد و احساس فشار در بالای چشمها میشود(سردرد)

۳-سینوزیت پرویزنی: باعث ایجاد درد و احساس فشار بین بینی و چشمها میشود(سردرد)

۴-سینوزیت شب پره ای: باعث ایجاد درد و احساس فشار پشت چشمها میشود.

سینوزیت حاد: سینوزیت حاد بین ۲ تا ۴ هفته بطول می انجامد. سینوزیت حاد عمدتاً در پی سرما خوردگی و آنفلوآنرا بروز میکند. عفونت اولیه به مخاط سینوسها هجوم آورده و ایجاد التهاب در آنها می کند. بدن شما با تولید بیشتر موکوس به این هجوم ویروسها پاسخ می دهد. افزایش موکوس سبب میگردد که دهانه سینوسها تنگ و یا مسدود شود. در نتیجه احتباس ترشحات و میکروبها روی میدهد. تجمع این ترشحات محیط مساعدی برای رشد و تکثیر میکروبها فراهم می آورد (چراکه با  جریان طبیعی تخلیه نشده اند). در مجاری فوقانی تنفسی باکتریهای بی ضرری وجود دارند، اما هنگامی که سیستم ایمنی بدن تضعیف میگردد، و یا تخلیه سینوسهای مسدود شده (در پی سرماخوردگی و یا عفونتهای ویروسی) مختل می شود ،این باکتریها بسرعت تکثیر یافته و به سینوسها هجوم می آورند. گاه عفونتهای قارچی نیز میتوانند ایجاد سینوزیت حاد کنند. چنانچه علایم سرماخوردگی بیش از یک هفته باقی بماند ممکن است به سینوزیت تبدیل شده باشد.

سینوزیت مزمن: سینوزیت وقتی بیش از ۴ هفته تداوم می یابد مزمن شده است. سینوزیت مزمن ممکن است تا سالها گریبانگیر بیمار شود. عموماً توسط عوامل آلرژی زا و عفونتهای باکتریایی ایجاد میشود. آسم و اختلالات آلرژیک مزمن عموماً باعث ایجاد سینوزیت مزمن میگردند. ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به سینوزیت مزمن به پولیپ بینی نیز مبتلا میشوند.

سینوزیت عود کننده: بیمار چندین حمله سینوزیتی را در طی سال تجربه میکند. حملات بر اثر واکنش آلرژیک، تغییرات دمایی شدید (هوای خیلی سرد و خشک و یا خیلی گرم)، مو و شوره سر حیوانات، گرده گیاهان، مایت ها، دود سیگار و گرد و غبار ایجاد میگردند.

عوامل ایجاد کننده سینوزیت:

۱-آلرژی ها: با متورم و مسدود ساختن راههای ارتباطی و دهانه سینوسها و جلوگیری از تخلیه سینوسها. حساسیت میتواند به گرده گیاهان، مایت ها، شوره سر حیوانات، کپک ها، گرد و غبار و یا غذاها باشد.

۲-عفونتهای ویروسی:آنفلوآنزا و سرماخوردگی باعث التهاب مخاط سینوسها و تورم آنها شده و با افزایش ترشح موکوس موجب انسداد روزنه ها می شوند. در ۳ درصد بالغین و ۲۰ درصد کودکان، سرماخوردگی به عفونت باکتریایی ثانویه و سینوزیت خواهد انجامید.

۳-عفونت های باکتریایی: باکتریهایی که بطور طبیعی در مجاری تنفسی فوقانی بسر میبرند وقنی سیستم ایمنی بدن تضعیف شده و یا تخلیه سینوسها بدرستی صورت نمیگیرد، باکتریهای محبوس شده تکثیر یافته و ایجاد عفونت میکنند.

۴-پولیپ های بینی: پولیپ رشد خوش خیم بافت مخاطی بینی است. پولیپ بینی در افراد مبتلا به آلرژی و آسم شایع میباشد. پولیپ ها میتوانند دهانه سینوسها را مسدود سازند.

۵-عفونتهای قارچی:عمدتاً به علت تضعیف سیستم ایمنی بدن پدید می آیند. عفونتهای قارچی بیشتر در افراد مبتلا به آسم مشاهده شده و بیشتر سینوسهای فکی را درگیر می کنند.

۶-ناهنجاریهای ساختار بینی: انحراف تیغه بینی و بزرگ بودن شاخک های بینی میتوانند منافذ سینوسها را مسدود سازد.

۷-آلودگی هوا: هوای آلوده معمولاً از ذرات مولکولی بزرگ تشکیل یافته اند که در مخاط گیر افتاده و ممکن است واکنش آلرژیک و التهاب مخاط را سبب گردند.

۸-شنا کردن:شنا کردن در آب حاوی کلر باعث میشود مژک های مخاط بینی و سینوسها تضعیف شده و تخلیه ترشحات به خوبی صورت نگیرد. همچنین کلر باعث التهاب مخاط بینی میشود و فرد را مستعد عفونت باکتریایی میکند.

۹-سیگار کشیدن: دود سیگار حرکت  طبیعی مژک ها را کند و یا متوقف میسازد.تجمع موکوس نیز ایجاد عفونت و ترشح پشت حلق میکند.

۱۰-اختلالات ضعف ایمنی بدن نظیر بیماریهای ایدز و فیبروز سیستیک.

۱۱-عفونت دندانها: انتشار عفونت دندانهای آسیای فک بالا نیز میتواند باعث سینوزیت فکی گردد.

علایم سینوزیت:

۱-احساس درد و یا فشار در پیشانی، گیجگاه ها، گونه ها، بینی، پشت و یا دور چشم ها.
۲-تنفس از راه بینی دشوار میشود.
۳-تخلیه ترشحات غلیظ، زرد و یا سبز رنگ از بینی و یا پشت حلق.
۴-کاهش حس بویایی و چشایی.
۵-گرفتگی و احتقان بینی، آبریزش بینی.
۶-درد در فک فوقانی و یا دندانهای آرواره بالا.
۷-سر درد هنگام برخاستن از خواب که با خم شدن به طرف جلو بدتر میشود.
۸-بوی بد دهان.
۹-گوش درد-احساس گرفتگی گوشها.
۱۰-خستگی.
۱۱-سرفه (در هنگام شب تشدید میشود)، گلو درد.
۱۲-حالت تهوع و استفراغ.
۱۳-علایم سرماخوردگی ای که به درمان پاسخ نمیدهند.
۱۴-درد و تورم در ناحیه صورت.
۱۵-احساس سنگین بودن سر.

علایم سینوزیت های خاص:

۱-سینوزیت فکی: درد در فک بالا و دندانهای فک فوقانی-گونه ها حساس به لمس می شوند.

۲-سینوزیت پیشانی: لمس و فشار اندک به پیشانی ایجاد درد میکند.چشم ها حساس به نور میشوند.

۳-سینوزیت شب پره ای: گوش درد، گردن درد، درد در عمق سر.

۴-سینوزیت پرویزنی: تورم پلک ها و درد در ناحیه بین بینی و چشمها-حساسیت به لمس در دو طرف بینی-از دست رفتن حس بویایی .